پانگه آ آلتیما یکی از چهار نظریه اصلی درباره شکل زمین در ۲۵۰ میلیون سال بعد است. این نظریه سال ۱۹۸۲ از سوی کریس اسکاتیز، استاد گروه علوم زمین و سیاره دانشگاه نورث وسترن آمریکا، بر اساس چرخه های گذشته شکل گیری و فروپاشی ابرقاره ها ارائه شده است.
بنابراین، این اولین باری نخواهد بود که تقریباً تمام خشکی های روی زمین در یک ابرقاره عظیم متمرکز می شوند. همان طور که دایره المعارف بریتانیکا می گوید، آخرین باری که این اتفاق افتاد در دوره پرمین اولیه، حدود ۲۹۹ تا ۲۷۳ میلیون سال پیش بود.
آن ابرقاره پانگه آ نامیده می‌شد که به آن پانگایا نیز می‌گویند و توسط اقیانوسی جهانی به نام پانتالاسا احاطه شده بود. روند تجزیه این ابرقاره حدود ۲۰۰ میلیون سال شروع شد و در نهایت قاره ها و اقیانوس هایی که امروزه می شناسیم شکل گرفتند.
اسکاتیز نام پانگه آ آلتیما به معنای «پانگه آی آخر» را با الهام از نام ابرقاره اولیه انتخاب کرد. او سپس آن را به «پانگه آی بعدی» تغییر نام داد.
بر اساس این نظریه، شرق آسیا به سمت غرب حرکت می کند و قطب جنوب با حرکت به سمت شمال، به جنوب آسیا و سواحل شرقی آفریقا می رسد. همچنین استرالیا هم به سمت شمال حرکت می کند و به شرق آسیا می پیوندد.
اقیانوس اطلس که اکنون میان قاره آمریکا و اروپا و آفریقا قرار گرفته است، ابتدا گسترش می یابد، اما سرانجام از بین می رود تا در نهایت آمریکای شمالی و جنوبی هم از سمت غرب به این ابرقاره بپیوندند. در طرف دیگر زمین یک اقیانوس عظیم وجود دارد.
رابرت باتلر، استاد تکتونیک، زمین شناسی و ژئوفیزیک در دانشگاه آبردین اسکاتلند، به نیوزویک گفت که ویدیوی ابرقاره آینده بسیار خام و قضاوت کردنش سخت است زیرا مرزهای صفحه را نشان نمی دهد، اما او هم تایید می کند که «اصل کلی بسیار محکم است.»
باتلر همچنین گفت که پیش‌بینی جابجایی قاره‌ها در آینده به استفاده از سوابق گذشته حرکت قاره‌ها و سپس برون‌یابی از آنها به آینده متکی است.
او گفت: «[این پیش بینی] بسیار قوی است زیرا سرعت حرکت نسبی صفحه آهسته و غیر متلاطم است. ما می‌توانیم تکامل صفحه ها را با دقت بسیار زیادی در گذشته، مثلاً ۲۰۰ میلیون سال، ردیابی کنیم.»
باتلر گفت که پیش‌بینی پانگه آ در آینده چندان عجیب نیست. یک فرضیه ای وجود دارد که ابرقاره ها حداقل در ۳ میلیارد سال گذشته آمده اند و رفته اند.
ایران در ۲۵۰ میلیون سال آینده
بر اساس یک تصویرسازی فرضی طبق مرزهای بین المللی کنونی، ایران در آن زمان در میانه ابرقاره قرار خواهد داشت. در آن زمان خبری از سواحل سرسبز شمال و دریای مازندران نیست و آب های نیلگون خلیج فارس هم در اقیانوس هند ادغام شده است و ایران تنها از باریکه ای در جنوب شرق به دریای آزاد راه خواهد داشت. با حذف شدن خلیج فارس، ایران با کشورهای عربستان، کویت، بحرین، امارات متحده عربی، قطر و عمان مرز زمینی پیدا می کند.
البته زمانی که پانگه آ آلتیما شکل بگیرد، احتمالا ایران و همسایگانش مانند بسیاری از بخش های دیگر کره زمین غیرقابل سکونت خواهند بود.
آب و هوای زمین در ۲۵۰ میلیون سال بعد
پژوهشی که به تازگی منتشر شده حاکی از آن است که ۲۵۰ میلیون سال بعد، ۹۲ درصد از سطح زمین برای پستانداران غیرقابل سکونت می شود. انتظار می رود در جریان تشکیل ابرقاره، فعالیت های آتشفشانی شدت گرفته و سطح دی اکسید کربن جو افزایش یابد.
الکساندر فارنزورث از دانشگاه بریستول بریتانیا و همکارانش، با مدل‌سازی آب و هوای ابرقاره جدید دریافتند که بیشتر مناطق پانگه آ آلتیما دمایی بالاتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد را تجربه خواهد کرد.
فارنزورث می‌گوید مناطق میانی ابرقاره، دور از اقیانوس‌ها، به بیابان‌هایی تبدیل می‌شوند که غیرقابل زندگی هستند.
افزایش تابش خورشید باعث گرمای بیشتر می شود. پیش‌بینی می‌شود که خورشید در زمان شکل‌گیری پانگه آ آلتیما ۲.۵ درصد درخشنده‌تر باشد.
در بدترین سناریو برای ۲۵۰ میلیون سال بعد، که در آن سطوح دی اکسید کربن به ۱۱۲۰ قسمت در میلیون، یعنی بیش از دو برابر سطح فعلی می رسد، تنها ۸ درصد از سطح سیاره – مناطق ساحلی و قطبی – برای بیشتر پستانداران قابل سکونت خواهد بود. این رقم امروزه حدود ۶۶ درصد است.
فارنزورث می گوید که این مساله منجر به انقراض دسته جمعی می شود که می تواند شامل زندگی گیاهی و همچنین انواع دیگر حیات هم باشد.
در این پژوهش، انتشار کربن ناشی از فعالیت های انسانی در نظر گرفته نشده است.
امیدهایی برای بقا
هانا دیویس، زمین شناس در مرکز جی اف زد آلمان برای مطالعات علوم زمین، می‌گوید که ممکن است برخی از پستانداران از تغییرات محیطی جان سالم به در ببرند. او می گوید: «اینکه همه آنها منقرض شوند یا نه تنها یک نتیجه است، اما [تنها] نتیجه نیست». همچنین مشخص نیست که پانگه آ آلتیما کجا تشکیل می شود. مدل سازی فارنزورث فرض می کند که در مناطق گرمسیری ادغام می شود، اما سناریوهای دیگر نشان می دهد که می تواند در بالای قطب شمال شکل بگیرد و منجر به آب و هوای خنک تری شود که در آن شاید زندگی بهتر باشد.
به گفته دیویس، شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه پانگه آ و دیگر ابرقاره‌های قبلی، بیابان‌های داخلی بزرگی داشته‌اند که مساحت زمین‌های قابل سکونت را کاهش داده و منجر به انقراض شده اند.
فارنزورث حدس می‌زند که اگر انسان‌ها تا ۲۵۰ میلیون سال دیگر هنوز زنده باشند، ممکن است راه‌هایی برای سازگاری پیدا کنند. آیا انسان ها برای زندگی در محیط های بیابانی متخصص تر می شوند، یا شبگرد می شوند، یا در غارها می مانند؟ او می گوید «گمان می‌کنم اگر بتوانیم از این سیاره خارج شویم و جایی قابل سکونت‌تر پیدا کنیم، بهتر است.»
با این حال، ممکن است ۲۵۰ میلیون سال بعد همه چیز هم به عذاب و مصیبت ختم نشود. دیویس می گوید: «انقراض ها در گذشته وجود داشته اند، و در آینده نیز انقراض وجود خواهد داشت. من فکر می کنم زندگی از این مرحله عبور خواهد کرد. این فقط نوعی دوره ترسناک است.»
این شی ناشناس یک پهپادنیست