پیری زودرس مغز و ارتباط آن با بروز اسکیزوفرنی
مطالعه جدید نشان می‌دهد که پیری زودرس مغز می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در بروز اسکیزوفرنی باشد، و یک آزمایش خون ساده قادر به اندازه‌گیری این تغییرات است.
پژوهشی جدید نشان می‌دهد که پیری زودرس مغز می‌تواند یکی دیگر از عوامل مؤثر در بروز اسکیزوفرنی باشد.
دانشمندان می‌گویند که این شتاب در روند پیری مغز با یک آزمایش خون ساده قابل اندازه‌گیری است.
اسکیزوفرنی یکی از بیماری‌های روانی پیچیده‌ای است که بیش از ۲۰ میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. این بیماری که با توهمات و هذیان‌های مکرر شناخته می‌شود، اغلب در دوران نوجوانی تا اوایل بزرگسالی بروز می‌کند و تقریباً تمام جنبه‌های زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
همچنین بخوانید: خودتان را گول نزنید؛ رنگ ارغوانی چیزی بیش از یک توهم ذهنی نیست!
نظریه‌های رایج درباره عوامل بروز اسکیزوفرنی
تحقیقات فعلی نشان می‌دهند که تغییرات در رشد مغز طی دوره بحرانی شروع بزرگسالی، می‌تواند نقش مهمی در بروز اسکیزوفرنی ایفا کند.
همچنین دانشمندان، این بیماری را مشابه اختلالات عصب‌رشدی (Neurodevelopmental) مانند: دیسلکسیا (خوانش‌پریشی)، اوتیسم و اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) می‌دانند. با این تفاوت که اختلالات مذکور اغلب از دوران کودکی ظاهر می‌شوند، در حالی که اسکیزوفرنی دیرتر خود را نشان می‌دهد.
در حال حاضر نیز دانشمندان در مطالعه‌ای جدید، پیری زودرس مغز را از عوامل مؤثر بروز اسکیزوفرنی می‌دانند.
نقش پروتئین نوروفیلامنت لایت
این مطالعه جدید منحصربه‌فرد است، چرا که دانشمندان سطح پروتئینی به نام نوروفیلامنت لایت (Neurofilament Light protein یا NfL) را در خون بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی اندازه‌گیری کردند. این پروتئین که به صورت رشته‌هایی بلند و نازک است، به حفظ شکل و اندازه سلول‌های عصبی (نورون‌ها) در مغز کمک می‌کند.
هنگامی که نورون‌ها دچار آسیب یا تحلیل عصبی (neurodegeneration) می‌شوند، پروتئین NfL وارد خون و مایع مغزی-نخاعی می‌شود. در نتیجه، این پروتئین می‌تواند به عنوان یک نشانگر زیستی مفید برای تشخیص و پایش بیماری‌های عصبی و تخریب‌کننده مغز عمل کند.
آسیب به نورون‌ها و پیامدهای آن
نورون‌ها، سلول‌های تخصص‌یافته‌ای هستند که وجود آنها برای ارتباط در مغز، نخاع و سیستم عصبی محیطی حیاتی است. آسیب به آنها می‌تواند عملکرد نورون‌ها را مختل کند و باعث بروز علائم عصبی متنوعی شود، بسته به اینکه آسیب در کجا و با چه شدت ایجاد شده است.
افزایش سطح پروتئین NfL در بیماری‌های دیگر
سطوح بالای پروتئین NfL با بیماری‌هایی مانند: آلزایمر، ام‌اس (Multiple Sclerosis)، پارکینسون و زوال عقل پیشانی-گیجگاهی (Frontotemporal Dementia) نیز مرتبط است. البته افزایش پروتئین NfL به طور طبیعی با افزایش سن نیز رخ می‌دهد، چرا که توانایی ترمیم سلول‌های عصبی کاهش می‌یابد و به مرور زمان دچار فرسودگی طبیعی می‌شوند.
در روند طبیعی پیری مغز، کاهش حجم ماده خاکستری، ماده سفید و ارتباطات مغزی اتفاق می‌افتد؛ اما این تغییرات تدریجی و غیراختلال‌زا هستند.
ماده خاکستری مغز بیشتر شامل نورون‌ها است و نقش مهمی در پردازش اطلاعات، حافظه، تصمیم‌گیری، کنترل عضلات، بینایی و شنوایی دارد. ماده سفید نیز از رشته‌هایی تشکیل شده است که بخش‌های مختلف مغز را به هم متصل می‌کند و ارتباط سریع و کارآمد بین آنها را امکان‌پذیر می‌سازد.
افراد ممکن است با افزایش سن، کمی فراموش‌کار شوند، واکنش‌های کُندتری داشته باشند و انجام چند کار هم‌زمان برای آنها سخت‌تر شود. اما این تغییرات طبیعی با آنچه در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی دیده می‌شود، تفاوت دارد. عملکرد مغز در اسکیزوفرنی، به صورت شدیدتر و سریع‌تر کاهش می‌یابد، به طوری که مغز فرد مانند مغز یک فرد سالخورده عمل می‌کند، حتی اگر سن واقعی او کمتر باشد.
یافته‌های کلیدی درباره عوامل بروز اسکیزوفرنی
این پژوهش‌ها نشان داده است که در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، میزان پروتئین NfL با افزایش سن، سریع‌تر از افراد سالم بالا می‌رود. این موضوع نشان‌دهنده روند سریع‌تر پیری مغز در این بیماران است، به این معنا که مغز آنها زودتر از حد معمول دچار تغییرات مرتبط با سن می‌شود.
در مطالعات انجام‌شده، نمونه‌هایی از بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی نیز بررسی شدند، اما این روند سریع پیری مغز در آنها مشاهده نشد. حتی تصاویر MRI نشان می‌دهند که در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، مغز نسبت به سن واقعی فرد، پیرتر به نظر می‌رسد.
سبک زندگی از عوامل تشدید‌کننده بروز اسکیزوفرنی
پیری زودرس بدن نیز برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، یک مشکل جدی است. دکتر کریستوس پانتلیس، نویسنده ارشد این پژوهش توضیح داد: «یکی از مشکلات اساسی این است که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مزمن، اغلب در معرض سبک زندگی ناسالمی قرار دارند. آنها ممکن است دچار انزوا، بیکاری، کم‌تحرکی، استعمال دخانیات و حتی مصرف مواد مخدر شوند، که می‌تواند شرایط آنها را وخیم‌تر کند.»
در حال حاضر، امید به زندگی بیماران اسکیزوفرنی ۲۰ تا ۳۰ سال کمتر از میانگین جامعه است. این میزان کم امید به زندگی به دلیل ابتلای زودهنگام به بیماری‌های شایع مرتبط با افزایش سن مانند: سرطان و بیماری‌های قلبی-عروقی رخ می‌دهد.
حدود نیمی از بیماران اسکیزوفرنی حداقل یک بیماری مزمن دیگر، مانند: چاقی، مشکلات تنفسی، دردهای مزمن و اختلالات مصرف مواد دارند.
اعتیاد در بیماران اسکیزوفرنی
احتمال مصرف مواد مخدر در این بیماران به دلایل بیولوژیکی، روان‌شناختی و محیطی بالا است. از جمله این دلایل می‌توان به خوددرمانی برای کاهش علائم آزاردهنده، نقص در عملکرد مغزی، انزوای اجتماعی و مشکلات در پیگیری درمان اشاره کرد.
گامی مهم به سوی درمان
در حالی که سبک زندگی نقش مهمی در پیری زودرس بدن بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی دارد، این مطالعه می‌تواند گام مهمی در جهت درک بهتر و درمان این بیماری آزاردهنده باشد.
