شکل جمجمه نئاندرتال‌ها ممکن است عامل ناهنجاری مغزی در انسان امروزی باشد

نوعی ناهنجاری جمجمه‌ای که بخش پایینی مغز را تحت فشار قرار می‌دهد و اغلب باعث سردرد و سایر مشکلات عصبی می‌شود، ممکن است بخشی از میراث ژنتیکی نئاندرتال‌ها برای ما باشد.

در افراد مبتلا به ناهنجاری کیاری، بخش پایینی جمجمه (در نزدیکی محل اتصال به ستون فقرات) کوچک‌تر و صاف‌تر از حالت طبیعی است. به همین دلیل، بخشی از مغز، یعنی همان مخچه فضای کافی برای قرار گرفتن درون جمجمه را ندارد و به داخل کانالی که نخاع از آن عبور می‌کند (در ناحیه گردن) رانده می‌شود.

تصور می‌شود که ناهنجاری کیاری نوع ۱ که خفیف‌ترین شکل این عارضه محسوب می‌شود، حدود یک نفر از هر صد نفر را تحت‌تاثیر قرار دهد. این ناهنجاری می‌تواند علائمی مانند سردرد، درد گردن، وقفه تنفسی در خواب (آپنه خواب) و بی‌حسی ایجاد کند، اما برخی افراد ممکن است علائمی نداشته باشند.

حدود ۱۵ سال پیش، دکتر ایونز باربوسا فرناندس، جراح مغز و اعصاب در دانشگاه دولتی کامپیناس در برزیل، متوجه شد پایه جمجمه بیماران مبتلا به ناهنجاری کیاری شبیه نمونه‌های نئاندرتالی است که او در موزه‌های اروپا دیده بود. شباهت بین دو مورد مذکور در شیب ملایم استخوان پس‌سری، بخشی که مخچه در آن قرار می‌گیرد، قابل‌توجه بود.

همچنین بخوانید: دوقلوی دیجیتال بدن، آینده‌ درمان دیابت نوع ۱ را متحول می‌کند

مغز نئاندرتال‌ها بزرگ‌تر از مغز انسان‌های امروزی بود، اما شکل جمجمه آن‌ها فرق داشت. جمجمه نئاندرتال‌ها از جلو (پیشانی) به سمت عقب کمی خمیده یا شیب‌دار بود و قسمت پایین جمجمه هم صاف‌تر بود. به همین دلیل، شکل کلی جمجمه آن‌ها نسبت به جمجمه‌های انسان‌های امروزی که گردتر و گردشکل هستند، بیشتر صاف و کشیده به ‌نظر می‌رسید.

شکل جمجمه در ناهنجاری کیاری به ارث رسیده باشد

در سال ۲۰۱۳، باربوسا فرناندس این فرضیه‌ را مطرح کرد که شکل جمجمه در ناهنجاری کیاری ممکن است از انسان‌های منقرض‌شده‌ای که با انسان‌های خردمند آمیزش داشتند، به ارث رسیده باشد.

با الهام از فرضیه یادشده، کیمبرلی پلومپ از دانشگاه فیلیپین دیلیمان و همکارانش، با استفاده از تصاویر سی‌تی‌اسکن جمجمه، مدل‌های سه‌بعدی دیجیتالی از جمجمه ۴۶ فرد مبتلا به بیماری کیاری نوع ۱ و همچنین ۵۷ فرد غیرمبتلا را ایجاد کردند. تحلیل‌های ریاضی دقیق آن‌ها تأیید کرد که جمجمه‌های افراد مبتلا به ناهنجاری کیاری دارای استخوان پس‌سری کوچک‌تر با زاویه‌ای صاف‌تر هستند و همچنین فشردگی بیشتری در قسمت پایه جمجمه، جایی که مخچه قرار دارد، دیده می‌شود.

در مرحله بعد، گروه تحقیقاتی مدل‌های دیجیتال جمجمه‌های انسان‌های امروزی را با مدل‌های دیجیتال هشت جمجمه فسیل‌شده از انسان‌های باستانی مختلف شامل انسان نئاندرتال، انسان راست‌قامت، انسان هایدلبرگی و انسان‌ خردمند باستانی مقایسه کردند. آن‌ها دریافتند که پایه جمجمه‌ نئاندرتال‌ها ازنظر اندازه‌ شباهت قابل‌‌توجهی به جمجمه‌های انسان‌های امروزی مبتلا به ناهنجاری کیاری دارد، درحالی‌که پایه جمجمه‌ سایر انسان‌های باستانی بیشتر شبیه جمجمه‌های انسان‌های امروزی بدون ناهنجاری کیاری است.

پژوهشگران می‌گویند ویژگی‌های جمجمه‌ای که مشاهده شده‌اند، صفات خاص نئاندرتال‌ها بوده‌اند. بر همین اساس می‌توان گفت ژن‌های نئاندرتال هنوز هم در بدن ما تاثیر دارند و می‌توانند روی سلامتمان اثر بگذارند. در این مورد خاص، این تاثیر به صورت منفی، یعنی ایجاد مشکلاتی مثل ناهنجاری کیاری ظاهر می‌شود.

دکتر باربوسا فرناندس با اشاره به این موضوع که پژوهش جدید به خوبی از نظریه او حمایت می‌کند، می‌گوید: «اگر زاویه‌ی جمجمه کمتر باشد، یعنی جمجمه صاف‌تر باشد، فضای کمتری برای قرار گرفتن مغز انسان امروزی وجود دارد.»

پژوهشگران قصد دارند در آینده ژنوم افراد مبتلا به ناهنجاری کیاری را بررسی کند تا ببیند آیا ژن‌هایی از نئاندرتال‌ها در آن‌ها وجود دارد یا خیر.

انواع مختلفی از ناهنجاری کیاری وجود دارد که به جز نوع ۱، علل و خطرات متفاوتی دارند. نوع ۲ معمولا با وضعیتی جدی به نام اسپینا بیفیدا (بازماندن بخشی از ستون فقرات) همراه است. انواع ۳ و ۴ ناهنجاری کیاری به‌شدت نادر هستند و ممکن است بسیار خطرناک و تهدیدکننده جان بیمار باشند.

منبع: زومیت