آغاز طوفان نمک دریاچه ارومیه؛ تخلیه تدریجی مناطق مسکونی اطراف آغاز شد!
رئیس هیأت‌مدیره فدراسیون صنعت آب ایران می‌گوید، دریاچه ارومیه به بدبینانه‌ترین سناریو نزدیک شده و طوفان نمک شروع شده است. همزمان، یک نماینده مجلس از مهاجرت آرام روستاییان خبر می‌دهد.
رضا حاجی‌کریم، رئیس هیأت‌مدیره فدراسیون صنعت آب ایران، وضعیت دریاچه ارومیه را “بیمار اورژانسی رو به اغما” توصیف کرد و از آغاز “طوفان نمک” و تأثیرات زنجیره‌ای آن بر “زیست‌پذیری” منطقه خبر داد.
او در گفت‌وگویی تأکید کرد که راه برون‌رفت، نه راهکارهای تازه، بلکه اجرای همان بسته اقداماتی است که در “ستاد احیا” طراحی شده بود: تغییر “الگوی کشت”، توقف برداشت‌های غیرمجاز، و رهاسازی پایدار “حقابه” اکولوژیک از سدها.
به گفته او، وقتی اجرای این سیاست‌ها “استمرار پیدا نکرده”، رهاسازی مقطعی آب نیز اثر پایداری بر احیا ندارد. حاجی‌کریم در جمع‌بندی گفت: «این شروع ماجرا است.»
راهکارها روی کاغذ ماند، اجرا قفل شد
رضا حاجی‌کریم با اشاره به جامعیت مطالعات دوره دولت پیشین شرح داد که محورهای کلیدی تغییر “الگوی کشت”، مهار چاه‌های غیرمجاز، و تخصیص “حقابه” یا اجرا نشد یا استمرار نیافت.
او راهکارهای غیرعلمی مانند پوشاندن کف دریاچه با “ژئوممبران” یا آبدار نگه‌داشتن بخش‌هایی از پهنه را بی‌اثر دانست و افزود که تمرکز باید بر “اقدامات مدیریتی و نرم‌افزاری” باشد: کاهش سطح زیرکشت محصولات آب‌بر، توقف توسعه باغات سیب، تغییر الگوی دامداری و حرکت به سمت “گلخانه‌ای‌سازی”.
همچنین به گزارش ایلنا، عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور نیز دریاچه ارومیه را نماد “مدیریت غلط آب و کشاورزی” توصیف کرد و گفت، به‌رغم هزینه‌های سنگین، چون “کاهش ۴۰ درصدی مصارف کشاورزی” محقق نشد، احیا به نتیجه نرسید.
او تأکید کرد که قرار بود در کنار رهاسازی از سدها، مصرف کشاورزی کم شود اما برعکس “سطح زیرکشت” افزایش یافت.
به‌گفته بزرگ‌زاده، با خروج ۳۱ هزار هکتار اراضی کم‌بازده از چرخه کشت و جایگزینی ۲۵ هزار هکتار “یونجه‌کاری” با محصولات راهبردی، می‌توان حدود “۴۷۵ میلیون مترمکعب” در حوضه صرفه‌جویی کرد.
پیامدهای اجتماعی؛ مهاجرت تدریجی روستاییان اطراف دریاچه
به گزارش رسانه‌های ایران، حاکم ممکان، نماینده ارومیه در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به از دست رفتن “۹۰ تا ۹۶ درصد” حجم و مساحت دریاچه طی دهه‌های اخیر گفت، پهنه آبی به “بیابان نمکی” بدل شده و “مهاجرت آرام” در روستاهای حوضه آغاز شده است.
به گفته او، “گردوغبار نمکی” سلامت عمومی را تهدید، معیشت کشاورزان را فرسایش و “فرونشست” زمین را تشدید می‌کند؛ ضمن آنکه “تغییرات میکروکلیمی” می‌تواند منطقه را گرم‌تر و خشک‌تر کند.
ممکان تأکید کرد که هنوز با “کاهش محصولات آب‌بر”، کنترل “چاه‌های غیرمجاز” و تخصیص “حقابه واقعی”، امکان پیشگیری از بدتر شدن شرایط وجود دارد.
خطرات بهداشتی و اقلیمی؛ هشدار درباره ریزگردهای نمکی
فریبرز ناطقی‌الهی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی نیز با یادآوری گذشته آبی دریاچه ارومیه گفت، خشکی فعلی “بی‌تدبیری‌های طولانی” را بازتاب می‌دهد.
او با اشاره به انتشار “ریزگردهای نمکی” در شهرهای پیرامونی هشدار داد که این روند می‌تواند به “مشکلات تنفسی” و حتی “سرطان‌های غیرعادی” بینجامد و بازمانده کشاورزی منطقه را از بین ببرد.
به‌گفته ناطقی‌الهی، رساندن تراز آب به سطحی که از پخش و پراکنده شدن ریزگرد جلوگیری کند بدون تصمیم‌های دشوار و هماهنگ، بعید است.
نقشه راه فوری از بازچینی الگوی کشت و کاهش واقعی مصرف آب در کشاورزی شروع می‌شود؛ یعنی خروج تدریجی اراضی کم‌بازده و کشت‌های پرمصرف، جایگزینی بخشی از یونجه و محصولات آب‌بر با کشت‌های راهبردی کم‌آب‌بر و هدایت تولید به سمت کشت‌های “گلخانه‌ای”.
همزمان باید “چاه‌های غیرمجاز” مسدود و برداشت‌ها با کنتورِ برخط یا هوشمند پایش شود. رهاسازی پایدار حقابه اکولوژیک از سدها با سازوکار شفافِ نظارت عمومی و گزارش‌دهی منظم ضروری است.
برای جلوگیری از شوک معیشتی، بسته‌های “معیشت جایگزین” شامل تسهیلات، آموزش و بیمه‌گذار برای کشاورزان اجرا شود. در کنار این‌ها، مدیریت ریسک سلامت با استقرار سامانه هشدار “ریزگرد نمکی”، پایش کیفیت هوا و برنامه‌های فوری کاهش گردوغبار در کانون‌های بحرانی باید اجرا شود تا احیای اکولوژیک با تاب‌آوری اجتماعی و سلامت عمومی همراه شود.
منبع: دویچه وله
