مطالعه و تمرکز در عصر نوتیفیکیشن: آیا فناوری همیشه مفید است؟
استفاده بی‌رویه از نوتیفیکیشن‌ها نه تنها تمرکز و یادگیری را کاهش می‌دهد، بلکه منجر به پدیده‌ای به نام «خستگی ناشی از هشدار» می‌شود.
فرض کنید از یک سایت اینترنتی خرید کرده‌اید؛ سفارش ثبت شده و از برنامه خارج شده‌اید. حالا برای اطلاع از وضعیت ارسال، مدام به گوشی خود سر می‌زنید و منتظر پیامکی هستید. این وضعیت خسته‌کننده است، زیرا تمام تمرکز شما به گوشی معطوف شده است. در چنین شرایطی، فعال‌کردن نوتیفیکیشن یا اعلان برنامه می‌تواند کمک‌کننده باشد و شما بدون نیاز به چک‌کردن مداوم، از تغییر وضعیت سفارش مطلع می‌شوید.
اما نوتیفیکیشن‌ها همیشه تجربه‌ای مثبت به همراه ندارند. تصور کنید در حال مطالعه برای یک امتحان مهم هستید؛ درست زمانی که تازه تمرکز پیدا کرده‌اید، گوشی‌تان با صدای اعلان شبکه اجتماعی به صدا درمی‌آید. ناخودآگاه گوشی را برمی‌دارید، پیام را می‌خوانید و شاید چند دقیقه در همان فضا بمانید. وقتی دوباره به درس برمی‌گردید، رشته افکار پاره شده و باید از نو تمرکز کنید. این وقفه‌ها درست شبیه این است که هر بار کسی درِ اتاق مطالعه را باز کند و حرفی بزند؛ در نهایت بازدهی ذهنی به‌شدت کاهش می‌یابد.
به گزارش «گاردین» (Guardian) شواهد جدید نشان می‌دهد که افزایش بی‌رویه هشدار‌های خبری نیز منجر به پدیده‌ای به نام «خستگی ناشی از هشدار» (Alert Fatigue) شده است. برخی کاربران تلفن همراه روزانه تا ۵۰ هشدار دریافت می‌کنند. گسترش سرویس‌های گردآوری اخبار مانند اپل نیوز و گوگل باعث شده است کاربران گاه یک خبر واحد را چند بار و از منابع مختلف دریافت کنند.
«نیک نیومن» نویسنده اصلی گزارشی در رویترز، درباره نوتیفیکیشن می‌گوید: «این کار شبیه راه رفتن روی طناب باریک است. اگر هشدار‌ها بیش‌ازحد شود، مردم اپلیکیشن را حذف می‌کنند که برای ناشران فاجعه است. مشکل اصلی این است که هرچند ناشران می‌دانند نباید به‌تنهایی تعداد زیادی هشدار ارسال کنند، اما همیشه برخی ناشران بی‌انضباط فضای کلی را خراب می‌کنند. این همان خستگی ناشی از هشدار است؛ پدیده‌ای که به اجتناب از اخبار هم ارتباط دارد. کاربران می‌خواهند در طول روز از خودشان محافظت کنند، تمرکزشان را حفظ کنند و کارهایشان را پیش ببرند. این به معنای بی‌علاقگی به اخبار نیست، بلکه نشانه آن است که نمی‌خواهند اخبار بی‌وقفه و ۲۴ ساعته مثل قطاری پرسرعت به سراغشان بیاید.»
همچنین بخوانید: آیا پچ‌های ویتامینی واقعاً موثر هستند؟
استفاده از شبکه‌های اجتماعی چگونه باعث افسردگی می‌شود
ناصر آقابابایی، روانشناس در گفت و گو با خبرنگار آناتک درباره تاثیر نوتیفیکیشن‌ها بر یادگیری اظهار کرد: «وقتی نوجوان مدام برای چک‌کردن پیام‌ها وارد فضای مجازی می‌شود و دوباره به مطالعه یا درس برمی‌گردد، تمرکز او قطع و وصل می‌شود. البته فناوری به‌عنوان یک ابزار می‌تواند کمک‌کننده باشد تا فرد بلافاصله پاسخ بدهد، اما استفاده بیش‌ازحد در زمان یادگیری مخل است. در چنین شرایطی، توجه به هشدار‌ها و پیام‌ها تمرکز را برهم می‌زند و مانع یادگیری می‌شود.»
وقتی نوجوان مدام برای چک‌کردن پیام‌ها وارد فضای مجازی می‌شود و دوباره به مطالعه یا درس برمی‌گردد، تمرکز او قطع و وصل می‌شود. البته فناوری به‌عنوان یک ابزار می‌تواند کمک‌کننده باشد تا فرد بلافاصله پاسخ بدهد، اما استفاده بیش‌ازحد در زمان یادگیری مخل است. در چنین شرایطی، توجه به هشدار‌ها و پیام‌ها تمرکز را برهم می‌زند و مانع یادگیری می‌شود
وی ادامه داد: «به‌عنوان مثال، من فردی را می‌شناختم که سال‌ها پیش در جمع‌های دوستانه یا خانوادگی نمی‌توانست بدون نگاه‌کردن به گوشی و پاسخ‌دادن به نوتیفیکیشن‌ها، مکالمه‌ای را ادامه دهد و همین مسئله بعد‌ها برایش مشکلاتی ایجاد کرد. رفتار فرد باید کنترل شود و این کنترل باید از سوی خود او اعمال شود. چه در محیط یادگیری و چه در روابط اجتماعی، توجه بیش‌ازحد به فضای مجازی و پیام‌ها می‌تواند اختلال ایجاد کند.»
تحلیل مؤسسه «رویترز» (Reuters) برای مطالعه روزنامه‌نگاری در ۲۸ کشور نشان می‌دهد ۷۹ درصد از پاسخ‌دهندگان در یک هفته معمولی هیچ هشدار خبری دریافت نمی‌کنند. جالب‌تر آنکه ۴۳ درصد از این افراد گفته‌اند اعلان‌ها را به‌طور فعال غیرفعال کرده‌اند، زیرا تعداد هشدار‌ها را بیش‌ازحد یا بی‌فایده می‌دانستند. در دهه گذشته، استفاده از هشدار‌های خبری به‌شدت افزایش یافته است؛ در آمریکا از ۶ درصد کاربران تلفن در سال ۲۰۱۴ به ۲۳ درصد در سال ۲۰۲۵ رسیده است. در بریتانیا نیز این رقم از ۳ درصد به ۱۸ درصد افزایش یافته است.
حضور نوجوانان در فضای مجازی ممنوع نیست؛ محتوا باید کنترل شود
نمونه بارز تأثیرگذاری هشدار‌ها در بی‌بی‌سی نیوز دیده می‌شود؛ هر بار که این شبکه اعلان ارسال می‌کند، حدود چهار میلیون نفر در بریتانیا آن را دریافت می‌کنند. اما رسانه‌ها در نحوه استفاده بسیار متفاوت عمل می‌کنند. برای مثال، تایمز در بریتانیا روزانه بیش از چهار هشدار ارسال نمی‌کند و (Financial Times) علاوه بر چند اعلان عمومی، برای مشترکان علاقه‌مند روزانه یک نوتیفیکیشن شخصی‌سازی‌شده در ساعت مشخصی می‌فرستد. در مقابل، رسانه‌هایی مانند (Jerusalem Post) و(CNN Indonesia) تا ۵۰ هشدار در روز ارسال می‌کنند. پایش ابزار‌های تحقیقاتی نشان می‌دهد (New York Times) روزانه به‌طور میانگین ۱۰ هشدار، (Tagesschau) آلمان ۱٫۹ هشدار، (NDTV)هند ۲۹٫۱ هشدار، (BBC News) حدود ۸٫۳ هشدار و (Guardian)هفت هشدار ارسال می‌کنند.
منبع: آنا
