با دروغ فرزندم چگونه برخورد کنم؟
دروغ گفتن معمولا در میان بچه‌ها امری عادی است و پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کودکان از ۲ سالگی، هنگامی که رشد مهارت‌های شناختی آن‌ها به حد معینی می‌رسد، دروغ گفتن را شروع می‌کنند.
دروغ گفتن معمولا در میان بچه‌ها امری عادی است و پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کودکان از ۲ سالگی، هنگامی که رشد مهارت‌های شناختی آن‌ها به حد معینی می‌رسد، دروغ گفتن را شروع می‌کنند. زمانی که متوجه دروغی از سوی کودک خود می‌شوید، می‌توانید از این فرصت بهره ببرید و درباره ارزش صداقت با او صحبت کنید.
چرا کودکان دروغ می‌گویند؟
برای آموزش راست‌گویی، ابتدا باید بفهمیم که کودکان به چه دلایلی دروغ می‌گویند و اینکه با رشد آن‌ها، این دلایل چگونه تغییر می‌کند.
کودکان خردسال معمولاً آگاهانه حقیقت را تغییر نمی‌دهند. آن‌ها به اغراق علاقه دارند و داستان‌پردازی می‌کنند، اما این رفتار بیشتر نشان‌دهنده قوه تخیل قوی آن‌هاست، نه نیت دروغ‌گویی.
علاوه بر این، کودکان ۳ تا ۴ ساله هنوز درک کاملی از تفاوت بین خیال و واقعیت ندارند. در این مرحله از رشد، ممکن است فکر کنند که چیزی فقط به دلیل خواسته آن‌ها واقعیت پیدا می‌کند. به همین دلیل است که اگر لیوان شیر را ریخته باشند، ممکن است بگویند «یک هیولا آن را ریخت!»—چراکه دوست دارند این اتفاق نیفتاده باشد و می‌دانند شما از این موضوع ناراحت هستید.
چگونه واکنش نشان دهیم؟
واکنش تند نشان ندهید و فرزندتان را در هیچ سنی “دروغ‌گو” خطاب نکنید.
خشمگین شدن می‌تواند کودک را در حالت دفاعی قرار دهد و او را به ادامه دروغ‌گویی برای فرار از سرزنش ترغیب کند.
بهتر است روی واقعیت تمرکز کنید. مثلاً با آرامش بگویید: «می‌بینم که شیر ریخته است.» سپس به او کمک کنید تا راه‌حلی پیدا کند: «بیا با هم تمیزش کنیم.»
اگر کودک داستانی تخیلی ساخت، با لحن دوستانه از او بپرسید: «این اتفاق واقعاً افتاده یا از ذهنت ساختی؟» معمولاً او می‌پذیرد که این یک داستان بوده و شما می‌توانید با هم بخندید.
دروغ‌گویی در کودکان ۵ تا ۷ ساله
در این سن، کودکان بیشتر برای فرار از عواقب کارهایشان، کسب امتیاز یا جلوگیری از ناامید کردن والدین دروغ می‌گویند. مثلاً ممکن است برای اینکه دیرتر بخوابند یا تلویزیون بیشتری ببینند، حقیقت را تغییر دهند.
گاهی اوقات نیز کودکی که احساس طردشدگی می‌کند، برای جلب توجه همسالانش، واقعیت را بزرگ‌نمایی می‌کند.
چگونه برخورد کنیم؟
ابتدا دلیل دروغ را شناسایی کنید. آیا توقعات شما بیش از حد است؟ آیا کودک نگران تنبیه یا سرزنش شماست؟
به کودک اطمینان دهید که حتی اگر اشتباه کند، همچنان دوستش دارید و ترجیح می‌دهید که حقیقت را بگوید، حتی اگر ناخوشایند باشد.
اگر کودکتان وسیله‌ای را که متعلق به او نیست به خانه آورده، مستقیماً او را متهم نکنید. مثلاً بگویید: «می‌بینم که دستکش دوستت را آورده‌ای.» سپس درباره اهمیت احترام به مالکیت دیگران صحبت کنید و او را تشویق کنید تا دستکش را برگرداند.
به جای نقش “بازپرس”، سعی کنید مربی باشید و از مجازات‌های نامتناسب اجتناب کنید.
اگر کودک در موارد کوچک مانند خاموش نکردن تلویزیون دروغ گفت، با یک یادآوری ملایم او را به راست‌گویی تشویق کنید.
دروغ‌گویی در کودکان ۸ سال به بالا
در این سن، کودکان آگاهانه‌تر دروغ می‌گویند. آن‌ها ممکن است اطلاعاتی را پنهان کنند یا تغییر دهند. مثلاً ممکن است بگویند «تکلیف ندارم» در حالی که امتحان مهمی در پیش دارند.
همچنین، جایگاه اجتماعی برای آن‌ها مهم‌تر می‌شود و ممکن است برای تحت تأثیر قرار دادن دوستانشان دروغ بگویند. برخی نیز برای حفظ حریم خصوصی خود، حقیقت را تغییر می‌دهند.
چگونه واکنش نشان دهیم؟
سعی نکنید کودک را هنگام دروغ گفتن گیر بیندازید یا سؤالاتی بپرسید که پاسخ آن را می‌دانید.
اما اگر متوجه دروغی شدید، به او فرصت دهید تا حرفش را اصلاح کند. مثلاً بگویید: «این گفته‌ات درست به نظر نمی‌رسد. دوست داری دوباره فکر کنی و از اول بگویی؟»
از سرزنش و نصیحت طولانی خودداری کنید. اگر با لحنی آرام صحبت کنید، کودک بهتر به حرف‌های شما گوش خواهد داد.
وقتی کودک حقیقت را پذیرفت، او را تشویق کنید و به مسیر گفت‌وگو ادامه دهید.
با استفاده از این رویکرد، کودکان یاد می‌گیرند که صداقت نه‌تنها بهترین گزینه، بلکه امن‌ترین و محترمانه‌ترین راه برای برقراری ارتباط است.
