جنگ فلسطین و اسرائیل بر سر چیست؟ یک تاریخچه ساده

جنگ فلسطین و اسرائیل تاریخچه و پیش زمینه ای مفصل دارد. پس از حمله بی‌سابقه حماس در روز شنبه و اعلان جنگ اسرائیل به نوار غزه، جهان دوباره به آنچه ممکن است در این منطقه رخ دهد خیره شده است.

آنچه اکنون در جریان است و احتمالا در آینده هم ادامه خواهد داشت، ریشه در گذشته دارد و دانستن این تاریخچه برای درک شرایط امروز ضروری است.

در اینجا یک راهنمای ساده و خلاصه برای جنگ فلسطین و اسرائیل که یکی از طولانی ترین درگیری های جهان است، آورده ایم:

بیانیه بالفور چه بود؟

• بیش از ۱۰۰ سال پیش، در ۲ نوامبر ۱۹۱۷ (۱۱ آبان ۱۲۹۶)، وزیر امور خارجه وقت بریتانیا، آرتور بالفور، نامه ای خطاب به لیونل والتر روچیلد، رهبر جامعه یهودیان بریتانیا نوشت.
• نامه کوتاه بود – فقط ۶۷ کلمه – اما محتوای آن تأثیری تکان دهنده بر فلسطین داشت که تا به امروز احساس می شود.

• این نامه، دولت بریتانیا را متعهد کرد که «در فلسطین یک خانه ملی برای افراد یهودی ایجاد کند» و «دستیابی به این هدف» را تسهیل کند. این نامه به عنوان اعلامیه بالفور شناخته می شود.
• در اصل، یک قدرت اروپایی به جنبش صهیونیستی وعده کشوری را داد که بومیان عرب فلسطینی بیش از ۹۰ درصد جمعیت آن را تشکیل می دادند.
• قیمومیت بریتانیا بر سرزمین فلسطین در سال ۱۹۲۳ ایجاد شد و تا سال ۱۹۴۸ ادامه داشت. در آن دوره، بریتانیا مهاجرت گسترده یهودیان را تسهیل کرد – بسیاری از ساکنان جدید در حال فرار از نازیسم در اروپا بودند – و البته با اعتراضات و اعتصابات فلسطینی ها هم روبه رو شد. فلسطینی ها از تغییر جمعیت کشورشان و مصادره زمین هایشان توسط بریتانیا برای تحویل به شهرک نشینان یهودی نگران بودند.

در دهه ۱۹۳۰ چه اتفاقی افتاد؟

• تشدید تنش ها در نهایت به شورش اعراب منجر شد که از سال ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ ادامه داشت.
• در آوریل ۱۹۳۶، «کمیته ملی عرب» (یا کمیته عالی عرب) که تازه تأسیس شده بود، از فلسطینیان خواست برای اعتراض به استعمار بریتانیا و مهاجرت فزاینده یهودیان، اعتصاب عمومی کرده، پرداخت مالیات را متوقف و تحریم محصولات یهودیان را آغاز کنند.
• این اعتصاب شش ماهه توسط بریتانیایی ها که کمپین دستگیری دسته جمعی و تخریب خانه تنبیهی را به راه انداختند، به طرز وحشیانه ای سرکوب شد؛ رویه ای که اسرائیل امروز نیز به اجرای آن علیه فلسطینیان ادامه می دهد.
• مرحله دوم شورش در اواخر سال ۱۹۳۷ آغاز شد و توسط  جنبش مقاومت دهقانان فلسطین رهبری شد که نیروهای بریتانیا و استعمار را هدف قرار داد.
• تا نیمه دوم سال ۱۹۳۹، بریتانیا ۳۰ هزار سرباز در فلسطین مستقر کرد. روستاها از آسمان بمباران شدند، مقررات منع آمد و شد اعمال شد، خانه‌ها تخریب شدند، و بازداشت‌های اداری (بازداشت بدون محاکمه) و قتل‌های ضربتی گسترش یافت.
• بریتانیا و جامعه مهاجران یهودی با همکاری هم گروه‌های مسلح و یک «نیروی ضد شورش» به رهبری بریتانیا از مبارزان یهودی به نام «جوخه‌های شبانه ویژه» تشکیل دادند.
• اسلحه به طور مخفیانه به داخل یشوف، جامعه شهرک نشینان پیش از دولت، وارد شد و کارخانه های اسلحه سازی برای گسترش هاگانا، شبه نظامی یهودی که بعدها به هسته اصلی ارتش اسرائیل تبدیل شد، تأسیس شدند.
• در آن سه سال قیام، ۵۰۰۰ فلسطینی کشته، ۱۵۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ زخمی و ۵۶۰۰ نفر زندانی شدند.

طرح تقسیم سازمان ملل چه بود؟

• تا سال ۱۹۴۷، جمعیت یهودیان به ۳۳ درصد از جمعیت فلسطین افزایش یافت، اما آنها تنها ۶ درصد از سرزمین را در اختیار داشتند.
• سازمان ملل متحد قطعنامه ۱۸۱ را تصویب کرد که در آن خواستار تقسیم فلسطین به دو کشور عربی و یهودی شد.
• فلسطینی ها این طرح را رد کردند زیرا حدود ۵۶ درصد از فلسطین، از جمله بیشتر مناطق حاصلخیز ساحلی را  به دولت یهود اختصاص می داد.
• در آن زمان، فلسطینیان مالک ۹۴ درصد فلسطین تاریخی بودند و ۶۷ درصد از جمعیت آن را تشکیل می دادند.
• نکبت ۱۹۴۸ یا پاکسازی قومی فلسطین
• حتی پیش از پایان قیمومت بریتانیا در ۱۴ مه ۱۹۴۸، شبه نظامیان صهیونیست عملیات نظامی را برای نابودی شهرها و روستاهای فلسطینی آغاز کرده بودند تا مرزهای کشور صهیونیستی را که قرار بود متولد شود، گسترش دهند.
• در آوریل ۱۹۴۸ بیش از ۱۰۰ مرد، زن و کودک فلسطینی در روستای دیر یاسین در حومه بیت المقدس کشته شدند.
• این قتل عام، ضرب آهنگ بقیه عملیات را تعیین کرد و از سال ۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹، بیش از ۵۰۰ روستا، شهرک و شهر فلسطینی ویران شدند که فلسطینی ها از آن به عنوان «نکبت» یاد می کنند.
• تخمین زده می شود که ۱۵۰۰۰ فلسطینی، از جمله در جریان ده ها قتل عام، کشته شدند.
• جنبش صهیونیستی ۷۸ درصد فلسطین تاریخی را تصرف کرد. ۲۲ درصد باقیمانده به آنچه اکنون به نام کرانه باختری اشغالی و نوار غزه می شناسیم تقسیم شد.
• برآورد می شود که ۷۵۰ هزار فلسطینی مجبور به ترک خانه های خود شدند.
• امروز فرزندان آنها به عنوان شش میلیون پناهنده در ۵۸ اردوگاه محقر در سراسر فلسطین و در کشورهای همسایه، یعنی لبنان، سوریه، اردن و مصر زندگی می کنند.
• در ۱۵ می ۱۹۴۸ (۲۴ اردیبهشت ۱۳۲۷) اسرائیل تأسیس خود را اعلام کرد.
• روز بعد، اولین جنگ اعراب و اسرائیل آغاز شد و جنگ در ژانویه ۱۹۴۹ پس از آتش بس بین اسرائیل با مصر، لبنان، اردن و سوریه پایان یافت.
• در دسامبر ۱۹۴۸، مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه ۱۹۴ را تصویب کرد که خواستار حق بازگشت برای آوارگان فلسطینی است.

جنگ فلسطین و اسرائیل در سالهای پس از نکبت

• حداقل ۱۵۰ هزار فلسطینی در اسرائیل تازه تاسیس باقی ماندند و نزدیک به ۲۰ سال را در یک اشغال نظامی تحت کنترل شدید زندگی کردند تا اینکه در نهایت به آنها شهروندی اسرائیل اعطا شد.
• مصر نوار غزه را به تصرف خود درآورد و در سال ۱۹۵۰، اردن حکومت اداری خود را در کرانه باختری آغاز کرد.
• در سال ۱۹۶۴، سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) تشکیل شد و یک سال بعد، حزب سیاسی فتح تأسیس شد.

روز نکسه یا جنگ شش روزه و شهرک سازی ها

• جنگ شش روزه از ۵ تا ۱۰ ژوئن ۱۹۶۷ بین ائتلافی از ارتش های عربی (مصر، سوریه، اردن و عراق) و اسرائیل در گرفت و در نهایت بقیه فلسطین تاریخی از جمله نوار غزه، کرانه باختری، بیت المقدس شرقی، بلندی های جولان سوریه و شبه جزیره سینای مصر به اشغال اسرائیل در آمد.
• برای برخی از فلسطینی‌ها، این امر منجر به جابجایی اجباری دوم یا نکسه شد که در عربی به معنای «عقب گرد یا شکست» است.
• در دسامبر ۱۹۶۷، «جبهه مردمی برای آزادی فلسطین» با مرام مارکسیست-لنینیستی تشکیل شد. طی یک دهه بعد، مجموعه ای از حملات و هواپیماربایی ها توسط گروه های چپ، توجه جهان را به وضعیت اسفناک فلسطینیان جلب کرد.
• شهرک سازی در کرانه باختری اشغالی و نوار غزه آغاز شد. یک سیستم دو سطحی ایجاد شد که در آن شهرک نشینان یهودی تمام حقوق و امتیازات شهروندی اسرائیل را در اختیار داشتند، در حالی که فلسطینی ها مجبور بودند تحت یک اشغال نظامی تبعیض آمیز زندگی کنند که هر گونه بیان سیاسی یا مدنی را ممنوع می کرد.

انتفاضه اول ۱۹۸۷-۱۹۹۳

• اولین انتفاضه فلسطین در دسامبر ۱۹۸۷ پس از کشته شدن چهار فلسطینی در اثر برخورد یک کامیون اسرائیلی با دو ون حامل کارگران فلسطینی در نوار غزه آغاز شد.
• تظاهرات به سرعت در کرانه باختری گسترش یافت و جوانان فلسطینی به سمت تانک ها و سربازان ارتش اسرائیل سنگ پرتاب کردند.
• انتفاضه همچنین منجر به تأسیس جنبش حماس، شاخه ای از اخوان المسلمین، شد که وارد مقاومت مسلحانه علیه اشغالگری اسرائیل شد.
• مشت آهنین ارتش اسرائیل با سیاست «استخوان‌هایشان را بشکن» که اسحاق رابین، وزیر دفاع وقت، از آن حمایت می کرد، صورت بندی شد. این سیاست شامل قتل های ضربتی، تعطیلی دانشگاه ها، اخراج فعالان و تخریب خانه ها بود.
• انتفاضه عمدتاً توسط جوانان انجام شد و توسط «رهبری متحد ملی قیام»، ائتلافی از جناح های سیاسی فلسطینی که متعهد به پایان دادن به اشغالگری اسرائیل و استقلال فلسطین بودند، هدایت شد.
• در سال ۱۹۸۸ اتحادیه عرب سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) را به عنوان تنها نماینده مردم فلسطین به رسمیت شناخت.
• انتفاضه با بسیج مردمی، اعتراضات توده‌ای، نافرمانی مدنی، اعتصابات سازمان‌یافته و تعاونی‌های اشتراکی شناخته می شد.
• بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر اسرائیلی «بتسلیم»، ۱۰۷۰ فلسطینی در جریان انتفاضه به دست نیروهای اسرائیلی کشته شدند که ۲۳۷ نفر از آنها کودک بودند. بیش از ۱۷۵ هزار فلسطینی دستگیر شدند.
• انتفاضه همچنین جامعه بین المللی را بر آن داشت تا به دنبال راه حلی برای پایان دادن به درگیری اسرائیل و فلسطین باشد.

سالهای اسلو و تشکیلات خودگردان فلسطین

• انتفاضه با امضای معاهده اسلو در سال ۱۹۹۳ و تشکیل حکومت خودگردان فلسطین، یک دولت موقت که در کرانه باختری اشغالی و نوار غزه دارای خودمختاری محدود بود، پایان یافت.
• «ساف» اسراییل را بر اساس راه حل دو دولتی به رسمیت شناخت و به طور موثر توافقنامه هایی را امضا کرد که به اسرائیل کنترل ۶۰ درصد کرانه باختری و بسیاری از منابع آبی و خاکی این سرزمین را می داد.
• قرار بود تشکیلات خودگردان راه را برای اولین دولت منتخب فلسطین باز کند تا یک کشور مستقل در کرانه باختری و نوار غزه به پایتختی بیت المقدس شرقی را اداره کند، اما هرگز چنین نشد.
• منتقدان تشکیلات خودگردان آن را یک پیمانکار فرعی فاسد برای اشغالگری اسرائیل می دانند که با ارتش اسرائیل در سرکوب مخالفان و فعالیت های سیاسی علیه اسرائیل همکاری نزدیک دارد.
• در سال ۱۹۹۵، اسرائیل یک حصار الکترونیکی و یک دیوار بتنی در اطراف نوار غزه ساخت و ارتباط بین مناطق جدا افتاده فلسطینی را قطع کرد.

انتفاضه دوم

• انتفاضه دوم در ۲۸ سپتامبر ۲۰۰۰ آغاز شد؛ زمانی که آریل شارون، رهبر حزب لیکود، بازدیدی تحریک آمیز از مسجد الاقصی انجام داد و هزاران نیروی امنیتی هم در شهر قدیمی بیت المقدس  و اطراف آن مستقر شدند.
• درگیری بین معترضان فلسطینی و نیروهای اسرائیلی طی دو روز منجر به کشته شدن پنج فلسطینی و زخمی شدن ۲۰۰ نفر ش..
• این حادثه باعث قیام مسلحانه گسترده شد. در جریان انتفاضه، اسرائیل صدمات بی‌سابقه‌ای به اقتصاد و زیرساخت‌های فلسطین وارد کرد.
• اسرائیل مناطق تحت حکومت تشکیلات خودگردان فلسطین را دوباره اشغال کرد و ساخت دیواری را آغاز کرد که همراه با شهرک سازی بی رویه، معیشت و جوامع فلسطینی را ویران کرد.
• شهرک‌سازی‌ها بر اساس قوانین بین‌المللی غیرقانونی است، اما در طول سال‌ها، صدها هزار شهرک‌نشین یهودی به مستعمرات ساخته شده در زمین‌های مسروقه فلسطینی ها نقل مکان کرده‌اند. فضا برای فلسطینی ها در حال کوچک شدن است زیرا جاده ها و زیرساخت های اختصاصی شهرک نشینان، کرانه باختری اشغالی را تکه تکه کرده و شهرک ها و شهرهای فلسطینی را به «بانتوستان» ها تبدیل می کند؛ مناطقی منزوی برای سیاه پوستان آفریقای جنوبی که رژیم آپارتاید سابق این کشور ایجاد کرده بود.
• در زمان امضای قرارداد اسلو، کمی بیش از ۱۱۰ هزار شهرک نشین یهودی در کرانه باختری از جمله بیت المقدس شرقی زندگی می کردند. امروزه، این رقم بیش از ۷۰۰ هزار نفر است که در بیش از ۱۰۰ هزار هکتار از زمین های مصادره شده فلسطینیان زندگی می کنند.

تقسیم فلسطین و محاصره غزه

• یاسر عرفات، رهبر «ساف» در سال ۲۰۰۴ درگذشت و یک سال بعد، انتفاضه دوم پایان یافت، شهرک‌های اسرائیل در نوار غزه برچیده شد و سربازان اسرائیلی و ۹۰۰۰ شهرک‌نشین منطقه را ترک کردند.
• یک سال بعد، فلسطینی ها برای اولین بار در یک انتخابات عمومی رای دادند.
• حماس اکثریت را به دست آورد. با این حال، جنگ داخلی فتح و حماس آغاز شد که ماه ها طول کشید و منجر به کشته شدن صدها فلسطینی شد.
• حماس فتح را از نوار غزه بیرون کرد و فتح – حزب اصلی تشکیلات خودگردان – کنترل بخش‌هایی از کرانه باختری را از سر گرفت.
• در ژوئن ۲۰۰۷، اسرائیل با متهم کردن حماس به «تروریسم»، محاصره زمینی، هوایی و دریایی را علیه نوار غزه اعمال کرد.

جنگ فلسطین و اسرائیل در نوار غزه

• اسرائیل چهار حمله نظامی طولانی مدت به غزه انجام داده است: در سال های ۲۰۰۸، ۲۰۱۲، ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱. طی این جنگ ها هزاران فلسطینی از جمله کودکان بسیاری کشته شده اند و ده ها هزار خانه، مدرسه و ساختمان اداری ویران شده اند.
• بازسازی تقریباً غیرممکن بوده است زیرا محاصره مانع از رسیدن مصالح ساختمانی مانند فولاد و سیمان به غزه می شود.
• حمله سال ۲۰۰۸ شامل استفاده از تسلیحات ممنوعه بین المللی مانند گاز فسفر بود.
• در سال ۲۰۱۴، در طی ۵۰ روز، اسرائیل بیش از ۲۱۰۰ فلسطینی از جمله ۱۴۶۲ غیرنظامی و نزدیک به ۵۰۰ کودک را کشت.
• در جریان این  حمله توسط اسرائیلی ها، موسوم به «عملیات تیغه حفاظتی»، حدود ۱۱ هزار فلسطینی زخمی شدند، ۲۰ هزار خانه ویران شد و نیم میلیون نفر آواره شدند.