قیمت حبوبات به‌طور بی‌سابقه‌ای افزایش یافته؛ از نخود ۲۲۸ هزار تومانی تا لوبیای ۳۰۰ هزار تومانی

بازار حبوبات در هفته‌های اخیر با یکی از شدیدترین افزایش‌های قیمتی مواجه شده است؛ افزایشی که نه ناشی از تقاضای مصرف‌کنندگان و نه تحت تأثیر نرخ‌های جهانی بود، بلکه نتیجه‌ی حذف ناگهانی ارز ترجیحی، عدم پیش‌بینی تقاضا و نبود سیاست‌گذاری مؤثر از سوی دولت است. گزارش‌های میدانی از بازار نشان می‌دهد که قیمت محصولاتی مانند نخود، لوبیا قرمز، لپه و عدس در مدت دو ماه بیش از ۱۰۰ درصد افزایش یافته‌اند؛ در حالی که تقاضای واقعی مردم برای این اقلام تغییر چندانی نکرده است.

افزایش قیمتی در کمتر از دو ماه

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در اسفندماه سال گذشته، قیمت هر بسته ۹۰۰ گرمی نخود حدود ۹۴ هزار تومان بوده، اما اکنون با رشدی ۱۴۱ درصدی به ۲۲۸ هزار تومان رسیده است. قیمت لپه نیز از ۱۰۵ هزار تومان به ۲۳۰ هزار تومان افزایش یافته، که معادل ۱۱۹ درصد رشد است.

عدس ریز که پیش‌تر ۱۰۸ هزار تومان بود، حالا به حدود ۱۸۰ هزار تومان رسیده که ۶۶ درصد افزایش قیمت را نشان می‌دهد. عدس درشت نیز با رشد ۹۴ درصدی به ۲۱۹ هزار تومان رسیده و لوبیا قرمز نیز با افزایشی ۱۲۹ درصدی به ۲۹۸ هزار تومان رسیده است. قیمت ماش نیز در این بازه از ۱۰۲ هزار به ۲۰۰ هزار تومان افزایش یافته که معادل رشد ۹۶ درصد است.

آن‌چه که امروز در بازار حبوبات مشاهده می‌شود، بیشتر نتیجه‌ی رفتارهای اقتصادی بازیگران عمده بازار است تا افزایش واقعی مصرف. سیدمحمدرضا ترابی موسوی، نایب‌رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگویی با تجارت‌نیوز توضیح داده است که پس از حذف ارز ترجیحی از واردات حبوبات، تقاضای جدید و غیرواقعی از سوی تجار و واسطه‌ها شکل گرفته است، نه مصرف‌کنندگان نهایی.

کاهش عرضه نیز به این وضعیت دامن زده است. وقتی تولیدکنندگان داخلی با نوسانات شدید قیمتی روبه‌رو می‌شوند، ترجیح می‌دهند منتظر بمانند تا بازار به ثبات برسد؛ به همین دلیل یا عرضه را محدود می‌کنند یا از عرضه خودداری می‌کنند. این وضعیت در عمل منجر به ایجاد قیمت‌های کاذب و تشدید نوسانات می‌شود.

همچنین بخوانید: هندوانه برای دیابتی‌ها ممنوع است؟

در بازار، گاهی انگشت اتهام به سوی واردکنندگان نشانه می‌رود، اما ترابی تأکید می‌کند که این گروه‌ها نقش مستقیمی در افزایش قیمت‌ها ندارند. با حذف ارز ترجیحی، واردات حبوبات، بذر و کود به نرخ آزاد یا نرخ سامانه نیما انجام می‌شود و به‌طور طبیعی، هزینه‌های تمام‌شده افزایش می‌یابد.

او همچنین اشاره می‌کند که افزایش قیمت جهانی برخی کالاهای کشاورزی، نظیر تأثیر جنگ اوکراین و محدودیت‌های صادراتی روسیه، در افزایش قیمت‌ها تأثیرگذار بوده، اما اصلی‌ترین عامل هنوز هم در داخل کشور و نحوه مدیریت بازار نهفته است.

در واکنش به بحران، دولت اقدام به ممنوعیت صادرات برخی محصولات از جمله حبوبات کرده است. اما فعالان بخش خصوصی معتقدند این اقدامات بیشتر موقتی است. به گفته ترابی، اگر سیاست‌های دقیق و پایداری برای تنظیم بازار وجود داشته باشد، نیازی به محدود کردن صادرات نخواهد بود؛ چرا که در شرایط رقابتی واقعی، تجار ترجیح می‌دهند محصول خود را با قیمت مناسب در بازار داخلی عرضه کنند.

ممنوعیت صادرات تنها مشکل را پیچیده‌تر کرده و صادرکنندگان را با مشکلات حقوقی و مالی مواجه می‌کند؛ چرا که بسیاری از آن‌ها با مشتریان خارجی قرارداد دارند و ناتوانی در اجرای تعهدات می‌تواند به خسارت‌های سنگینی منجر شود.

یکی از سوالات رایج این روزها این است که چرا با کاهش نسبی نرخ ارز، قیمت‌ها در بازار حبوبات کاهش نمی‌یابد؟ پاسخ این است که در اقتصاد ایران، قیمت‌ها معمولاً پس از افزایش نرخ ارز، به‌سرعت و به‌طور جهشی بالا می‌روند، اما در زمان کاهش آن، قیمت‌ها کاهش نمی‌یابند؛ زیرا هیچ تضمینی برای ثبات نرخ ارز وجود ندارد.

واردکنندگان نگرانند که اگر امروز کالا را با نرخ پایین‌تری بفروشند، فردا مجبور شوند با ارزی گران‌تر جایگزین کنند. این بی‌ثباتی، حلقه معیوبی در بازار ایجاد کرده که مانع از کاهش قیمت‌ها می‌شود.