چگونه فرهنگ کتابخوانی را در دوران شبکه‌های اجتماعی احیا کنیم؟
باوجود گسترش تأثیرات شبکه‌های اجتماعی و کاهش سرانه مطالعه در کشور، احیای فرهنگ کتابخوانی بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد.
در دنیای امروز، شبکه‌های اجتماعی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ما تبدیل شده‌اند. از صبح که بیدار می‌شویم تا شب که به خواب می‌رویم، مدام در حال چک کردن گوشی، خواندن پست‌ها، دیدن ویدئوها و دنبال کردن اخبار از طریق این پلتفرم‌ها هستیم. اما با وجود این حجم عظیم اطلاعات، یک حقیقت تلخ نیز در کنار آن وجود دارد: سرانه مطالعه به شدت کاهش یافته است.
بسیاری از افراد دیگر احساس نیاز به مطالعه‌ی کتاب را ندارند، زیرا فکر می‌کنند که از طریق شبکه‌های اجتماعی به همه‌ی اطلاعات موردنیازشان دسترسی دارند. اما آیا واقعاً این‌طور است؟ آیا محتوای سطحی و پراکنده‌ی این شبکه‌ها می‌تواند جایگزین مطالعه‌ی عمیق کتاب شود؟ چرا انسان‌ها دیگر مانند گذشته برای خواندن کتاب وقت نمی‌گذارند و چگونه می‌توان دوباره این نیاز را در خود بیدار کرد؟
در این مقاله، به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که چرا شبکه‌های اجتماعی باعث کاهش سرانه مطالعه شده‌اند، چرا احساس نیاز به کتابخوانی در افراد کمتر شده است، و چگونه می‌توان با کاهش وابستگی به این شبکه‌ها، دوباره فرهنگ مطالعه را در زندگی خود احیا کرد.
۱. چرا شبکه‌های اجتماعی سرانه مطالعه را کاهش داده‌اند؟
الف) محتوای کوتاه و سریع
یکی از ویژگی‌های اصلی شبکه‌های اجتماعی، کوتاه بودن محتوا است. کاربران عادت کرده‌اند که اطلاعات را در قالب جملات کوتاه، تیترهای جذاب و ویدئوهای چند ثانیه‌ای دریافت کنند. این موضوع باعث شده که تمرکز افراد کاهش یابد و دیگر حوصله‌ی خواندن متون طولانی را نداشته باشند.
وقتی فردی به خواندن محتوای سریع و سطحی عادت کند، دیگر برایش سخت خواهد بود که چند ساعت را صرف خواندن یک کتاب کند. ذهن او به دنبال اطلاعات فوری است و حوصله‌ی پردازش اطلاعات عمیق را ندارد.
ب) توهم دانایی
شبکه‌های اجتماعی، به دلیل گستردگی اطلاعات، این توهم را ایجاد می‌کنند که ما همه‌چیز را می‌دانیم. وقتی روزانه ده‌ها پست درباره‌ی موضوعات مختلف می‌خوانیم، تصور می‌کنیم که دانش ما افزایش یافته است. اما در واقع، بیشتر این اطلاعات سطحی و ناقص هستند و توانایی تحلیل عمیق را به ما نمی‌دهند.
همچنین بخوانید: استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی با توهمات روانی مرتبط است
مثلاً ممکن است فردی با خواندن یک توئیت درباره تاریخ یک کشور، احساس کند که دیگر نیازی به خواندن یک کتاب تاریخی ندارد. اما حقیقت این است که این نوع اطلاعات، تنها یک نمای کلی و سطحی از یک موضوع پیچیده هستند و نمی‌توانند جایگزین مطالعات عمیق شوند.
ج) اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی
شبکه‌های اجتماعی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که اعتیادآور باشند. الگوریتم‌های این پلتفرم‌ها، به‌طور هوشمندانه محتوایی را به کاربران نشان می‌دهند که آنها را درگیر و وابسته نگه دارد. همین موضوع باعث می‌شود که افراد، ساعت‌های زیادی را در این شبکه‌ها سپری کنند، بدون اینکه متوجه گذر زمان شوند.
وقتی فردی بیشتر وقت خود را در این فضاها می‌گذراند، طبیعتاً دیگر زمانی برای مطالعه کتاب باقی نمی‌ماند. حتی اگر هم وقت داشته باشد، تمرکز او به شدت کاهش یافته و دیگر نمی‌تواند به‌راحتی روی متن‌های طولانی تمرکز کند.
۲. چرا دیگر احساس نیاز به خواندن کتاب نمی‌کنیم؟
الف) تغییر سبک زندگی
در گذشته، مطالعه کتاب یکی از اصلی‌ترین منابع سرگرمی و یادگیری بود. اما امروزه، گزینه‌های متعددی برای گذراندن وقت وجود دارد: از دیدن فیلم و سریال گرفته تا بازی‌های ویدئویی و شبکه‌های اجتماعی. این تغییر سبک زندگی، باعث شده که مطالعه، دیگر اولویت اول افراد نباشد.
ب) نبود فرهنگ مطالعه در جامعه
در بسیاری از جوامع، فرهنگ مطالعه به‌درستی ترویج نشده است. بسیاری از افراد از کودکی با کتاب انس نگرفته‌اند و به همین دلیل، در بزرگسالی نیز تمایلی به مطالعه ندارند. از طرفی، محیط‌های اجتماعی نیز کمتر افراد را به خواندن کتاب ترغیب می‌کنند.
ج) سرعت بالای زندگی مدرن
زندگی امروزی با سرعت بالا پیش می‌رود و افراد احساس می‌کنند که وقت کافی برای مطالعه ندارند. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که مطالعه‌ی کتاب زمان زیادی می‌طلبد، در حالی که اگر روزانه حتی ۲۰ دقیقه را به خواندن اختصاص دهند، می‌توانند تغییرات بزرگی در دانش و بینش خود ایجاد کنند.
۳. چگونه دوباره نیاز به مطالعه را در خود زنده کنیم؟
الف) کاهش وابستگی به شبکه‌های اجتماعی
یکی از اولین قدم‌ها برای بازگشت به مطالعه، کاهش وابستگی به شبکه‌های اجتماعی است. برای این کار می‌توان:
زمان مشخصی را برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی تعیین کرد (مثلاً فقط یک ساعت در روز).
نوتیفیکیشن‌ها (صدا) را خاموش کرد تا کمتر دچار حواس‌پرتی شد.
یک روز در هفته را بدون شبکه‌های اجتماعی سپری کرد و در آن روز فقط مطالعه کرد.
ب) شروع با کتاب‌های جذاب و ساده
اگر مدتی از مطالعه فاصله گرفته‌ایم، بهتر است با کتاب‌های سبک و جذاب شروع کنیم. خواندن کتاب‌های داستانی یا کتاب‌هایی که مورد علاقه ما هستند، می‌تواند عادت مطالعه را دوباره در ما ایجاد کند.
ج) ایجاد چالش‌های مطالعه
یکی از راه‌های مؤثر برای افزایش انگیزه مطالعه، ایجاد چالش‌های کتابخوانی است. می‌توانیم با دوستان یا اعضای خانواده، یک چالش ماهانه برای خواندن کتاب برگزار کنیم و هر ماه درباره آن بحث کنیم.
د) تعیین زمان ثابت برای مطالعه
اگر هر روز در یک ساعت مشخص کتاب بخوانیم (مثلاً قبل از خواب یا صبح زود)، به‌تدریج مطالعه به یک عادت روزانه تبدیل خواهد شد.
ه) پیوستن به گروه‌های کتابخوانی
شرکت در باشگاه‌های کتابخوانی و بحث درباره کتاب‌ها، انگیزه ما را برای مطالعه افزایش می‌دهد. در این گروه‌ها می‌توانیم کتاب‌های جدید کشف کنیم و از تجربیات دیگران بهره‌مند شویم.
۴. تأثیر مطالعه بر آرامش ذهن
مطالعه کتاب، برخلاف شبکه‌های اجتماعی، باعث کاهش استرس و افزایش تمرکز می‌شود. وقتی کتاب می‌خوانیم، ذهن ما از حجم عظیم اطلاعات بی‌ارزش و استرس‌زا که در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، رها شده و به آرامش بیشتری می‌رسد.
همچنین، خواندن کتاب‌های روانشناسی، فلسفی و داستان‌های الهام‌بخش، می‌تواند دیدگاه ما را نسبت به زندگی تغییر داده و احساس رضایت بیشتری در ما ایجاد کند.
سخن پایانی
در دنیای امروز، شبکه‌های اجتماعی جای مطالعه عمیق را گرفته‌اند و باعث شده‌اند که افراد کمتر احساس نیاز به خواندن کتاب کنند. اما حقیقت این است که اطلاعات سطحی این شبکه‌ها نمی‌توانند جایگزین دانش واقعی شوند.
برای بازگشت به مطالعه، باید وابستگی خود را به شبکه‌های اجتماعی کاهش دهیم، با کتاب‌های جذاب شروع کنیم، زمان مشخصی را برای مطالعه تعیین کنیم و به گروه‌های کتابخوانی بپیوندیم.
مطالعه کتاب، نه‌تنها باعث افزایش دانش ما می‌شود، بلکه ذهن ما را آرام کرده و کیفیت زندگی‌مان را بهبود می‌بخشد. بیایید دوباره مطالعه را به بخشی از زندگی خود تبدیل کنیم!
منبع: آنا
