احتمال فعال شدن آتشفشان تفتان بعد از ۷۰۰ هزار سال!

پژوهش تازه‌ای نشان می‌دهد آتشفشان تفتان در جنوب‌شرقی ایران، که تصور می‌شد بیش از ۷۰۰ هزار سال خاموش بوده است، نشانه‌هایی از فعالیت مجدد از خود بروز داده است.

براساس این تحقیق که ۷ اکتبر ۲۰۲۵ در نشریه Geophysical Research Letters منتشر شده، سطح زمین در نزدیکی قله تفتان طی ده ماه (از ژوئیه ۲۰۲۳ تا مه ۲۰۲۴) حدود ۹ سانتی‌متر بالا آمده و هنوز فروکش نکرده است؛ پدیده‌ای که به گفته دانشمندان می‌تواند نشانه افزایش فشار گاز در زیر سطح زمین باشد.

پابلو گونزالس، آتشفشان‌شناس و نویسنده ارشد این پژوهش از مؤسسه محصولات طبیعی و زیست‌کشاورزی در اسپانیا (IPNA-CSIC)، گفت این یافته‌ها ضرورت پایش دقیق‌تر آتشفشان تفتان را نشان می‌دهد. او افزود:

«این پدیده دیر یا زود باید به نوعی تخلیه شود، چه به‌صورت آرام و چه خشونت‌آمیز. هنوز دلیلی برای نگرانی از فوران قریب‌الوقوع وجود ندارد، اما لازم است نظارت علمی بر آن افزایش یابد.»

آتشفشان تفتان با ارتفاع حدود ۳۹۴۰ متر، در جنوب‌شرقی ایران و در منطقه‌ای کوهستانی میان مرز ایران و پاکستان واقع شده است. این آتشفشان لایه‌ای (stratovolcano) در نتیجه فرورانش پوسته اقیانوس عربی زیر پوسته قاره‌ای اوراسیا شکل گرفته و امروزه دارای چشمه‌های گوگردی و گازهای گوگردی فعال است، هرچند در تاریخ مکتوب هیچ فورانی از آن ثبت نشده است.

در سال ۲۰۲۳، گزارش‌هایی از انتشار گازهای گوگردی قابل استشمام در شهر خاش (در ۵۰ کیلومتری تفتان) در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. به دنبال آن، «محمدحسین محمدنیا»، پژوهشگر دکتری در مؤسسه IPNA-CSIC، تصاویر ماهواره‌ای مأموریت «سنتینل-۱» آژانس فضایی اروپا را بررسی کرد و متوجه برآمدگی سطح زمین در نزدیکی قله شد؛ نشانه‌ای از افزایش فشار در زیر پوسته.

بر اساس محاسبات او، منبع این تغییر در عمقی حدود ۴۹۰ تا ۶۳۰ متری زیر سطح زمین قرار دارد؛ بسیار بالاتر از مخزن اصلی ماگما که در عمق بیش از ۳٫۵ کیلومتری نهفته است. پژوهشگران تأکید کردند که این پدیده ناشی از زلزله یا بارش نبوده و احتمالاً به تغییر در سیستم هیدروترمال زیر آتشفشان یا جابه‌جایی جزئی ماگما مربوط است که باعث بالا رفتن فشار گاز در شکاف‌های سنگی شده است.

گونزالس گفت گام بعدی همکاری با گروه‌های متخصص در پایش گازهای آتشفشانی خواهد بود و افزود:

«هدف از این پژوهش ایجاد ترس در مردم نیست، بلکه زنگ هشداری برای مقامات محلی ایران است تا منابع لازم برای نظارت علمی بر تفتان اختصاص دهند.»

منبع: ایلنا