ایران؛ جزیره ثبات ژنتیکی در طوفان مهاجرت‌های تاریخی

پژوهش روی DNA باستانی نشان می‌دهد برخی گروه‌های ایرانی ۵۰۰۰ سال است تغییر ژنتیکی عمده نداشته‌اند.

فلات ایران به‌دلیل موقعیت جغرافیایی راهبردی‌اش از دوران خروج انسان‌ مدرن از آفریقا، چهارراه مهاجرت‌های انسان بوده است. در طول هزاران سال، ایران هم‌زمان با تاثیر فرهنگی گسترده‌ بر مناطق اطراف، شاهد مهاجرت‌های متعدد نیز بوده است، از جمله این مهاجرت‌ها می‌توان به ورود اقوام هندواروپایی مانند سکاها، مادها و پارس‌ها، ورود اعراب در قرن هفتم میلادی، و مهاجرت اقوام ترک‌زبان از آسیای مرکزی اشاره کرد.

در یکی از جامع‌ترین مطالعات ژنتیکی که تاکنون درباره جمعیت ایران انجام و در نشریه پلاس جنتیکس (PLOS Genetics) منتشر شده است، پژوهشگران ایرانی و آلمانی با تحلیل داده‌های ژنومی بیش از ۱۰۰۰ نفر از ۱۱ گروه قومی ساکن ایران، تصویر تازه‌ای از ساختار ژنتیکی ایران ارائه کرده‌اند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که جمعیت ایران، با وجود این مهاجرت‌ها، از نظر ژنتیکی ریشه‌های مشترکی دارد.

این تحقیق که داده‌های ژنوم سراسری را تحلیل و با داده‌های جهانی و منطقه‌ای و همچنین دی‌ان‌ای باستانی مقایسه کرده است، ثابت می‌کند ایران از دیرباز محل تلاقی نژادها، فرهنگ‌ها و زبان‌ها بوده اما با این حال، هویت ژنتیکی خاص خود را تا حد زیادی حفظ کرده است.

همچنین بخوانید: کشف جدید دانشمندان: انسان‌های مدرن از دو شاخه جداگانه تکامل یافته‌اند

پژوهشگران با بررسی دقیق ۱۱ جمعیت ایرانی عمده از جمله فارس‌ها، آذری‌ها، کردها، گیلک‌ها، مازندرانی‌ها، لرها، عرب‌ها، بلوچ‌ها، ترکمن‌ها، سیستانی‌ها و جزیره‌نشینان خلیج فارس به نتایج جالبی دست یافته‌اند که می‌تواند مبنای مطالعات آینده در زمینه‌های ژنتیک پزشکی، باستان‌شناسی و زبان‌شناسی باشد.

وجود «هویت مرکزی» ژنتیکی

بیشتر گروه‌های مورد مطالعه به یک ساختار ژنتیکی مشترک به نام «خوشه مرکزی ایران» تعلق دارند. این خوشه که با اروپایی‌ها بیشترین شباهت ژنتیکی را داشته ایرانیانی مانند فارس‌ها، آذری‌ها، کردها، گیلک‌ها، مازندرانی‌ها، لرها و حتی عرب‌ها و زرتشتیان را شامل می‌شود.

اشتراک‌های ژنتیکی میان این گروه‌ها نشان‌دهنده ریشه‌های به‌نسبت مشترک و محلی آن‌ها است که، برخلاف انتظار، حتی عرب‌ها و آذری‌های ایرانی نیز در این خوشه جای می‌گیرند. در مقیاس جهانی، ایرانی‌های متعلق به خوشه مرکزی ایران با اروپایی‌ها بیشترین شباهت ژنتیکی را داشتند.

 براساس این مطالعه بلوچ‌ها، ترکمن‌ها، سیستانی‌ها و جزیره‌نشینان خلیج فارس ساختار ژنتیکی متفاوت‌تری دارند و با جمعیت‌های آسیای جنوبی، مرکزی، شرق آسیا و حتی آفریقا آمیزش ژنتیکی داشته‌اند. با این حال، حتی در این گروه‌ها نیز تاثیر خوشه مرکزی ایران به‌وضوح دیده می‌شود و نشان می‌دهد که این خوشه نقش محوری در تاریخ ژنتیکی منطقه داشته است.

تداوم ژنتیکی در گذر زمان

پژوهشگران با مقایسه این داده‌ها با نمونه‌های دی‌ان‌ای باستانی دوره‌های نوسنگی، عصر برنز و آهن، دریافته‌اند که بسیاری از جمعیت‌های متعلق به خوشه مرکزی ایران طی دست‌کم ۵۰۰۰ سال گذشته تغییر ژنتیکی گسترده‌ای نداشته‌اند. برخلاف سایر نقاط جهان که ورود اقوام مهاجر باعث جایگزینی ژنتیکی شده است، در ایران بیشتر جمعیت‌ها به‌صورت بومی باقی مانده‌اند. برای مثال، تاثیر مهاجرت اقوام استپی و کشاورزان نوسنگی بر گروه‌های خوشه مرکزی ایران بسیار اندک گزارش شده است.

با این حال، در برخی مناطق مانند جزایر خلیج فارس، ردپای ژنتیکی از اجداد آفریقایی دیده می‌شود که احتمالا به قبل از دوران نوسنگی بازمی‌گردد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که ایران فقط گذرگاهی برای مهاجرت‌ها نبوده، بلکه خود نیز خاستگاه و میزبان جمعیت‌هایی بومی با ریشه‌های کهن بوده است.

در این تحقیق آمده است، در اثر مهاجرت‌ها، تجزیه‌های داخلی و آمیختگی‌های ژنتیکی، جمعیت کنونی ایران شامل گروه‌های متنوع است؛ از جمله فارس‌ها (حدود ۶۵ درصد)، آذری‌ها (۱۶ درصد)، کردها (۷ درصد)، لرها (۶ درصد)، عرب‌ها، بلوچ‌ها، ترکمن‌ها، قشقایی‌ها و اقلیت‌هایی چون ارامنه، آشوری‌ها، گرجی‌ها، یهودیان و زرتشتیان؛ و زبان‌های ایرانی (زبان‌های هندواروپایی مانند فارسی، کردی، لری و بلوچی) بیشترین گویشور را دارند.

زبان مشخصه نژاد نیست

یکی از یافته‌های این پژوهش، عدم تطابق همیشگی بین زبان و نژاد است. گاهی فرض بر این است گروه‌هایی که زبان مشترکی دارند، می‌توانند از نظر ژنتیکی هم به هم نزدیک باشند. اما در ایران مواردی یافت شده که زبان بدون تغییر ژنتیکی عمده پذیرفته شده است.

برای مثال، آذری‌زبان‌ها و عرب‌زبان‌های ایرانی از نظر ژنتیکی شباهت زیادی به هندواروپایی‌زبان‌های خوشه مرکزی دارند. این مسئله نشان می‌دهد که زبان در برخی موارد از طریق تعامل‌های فرهنگی، سیاسی یا اقتصادی منتقل شده است، نه از طریق مهاجرت‌های گسترده. در مقابل، گروه‌هایی مانند بلوچ‌ها و سیستانی‌ها با وجود آمیزش ژنتیکی با جمعیت‌های جنوب و غرب آسیا، زبان هندواروپایی خود را همچنان حفظ کرده‌اند.

خویشاوندگزینی در ایران

این پژوهش به‌وضوح نشان داده که میزان خویشاوندگزینی (ازدواج‌های فامیلی) در گروه‌های قومی گوناگون ایران بسیار متفاوت است. عرب‌ها، بلوچ‌ها و سیستانی‌ها بالاترین ضریب هم‌خونی را دارند، در حالی که گیلک‌ها و کردها پایین‌ترین ضریب هم‌خونی را دارند. از آن‌جا که خویشاوندگزینی می‌تواند احتمال بروز بیماری‌های ژنتیکی نادر را افزایش دهد، این موضوع برای مطالعات ژنتیکی پزشکی اهمیت بالایی دارد.

ایران، پلی ژنتیکی میان شرق و غرب

این پژوهش که به‌طور مشترک با استفاده از داده‌های پروژه ۱۰۰۰ ژنوم و نمونه‌های دی‌ان‌ای باستانی انجام شده است، نشان می‌دهد که ایران از نظر ژنتیکی موقعیتی منحصربه‌فرد دارد و به‌عنوان پلی میان اروپا، قفقاز، آسیای مرکزی و جنوب آسیا عمل می‌کند.

علاوه بر این، مطالعات مشابه در کشورهای همسایه مانند قطر، کویت، پاکستان و هند نیز نشان داده‌اند که گروه‌های دارای تبار ایرانی در خارج از مرزهای کنونی همچنان ژنتیکی مشابه با ایرانیان باستان دارند.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که تنوع ژنتیکی ایران نتیجه هزاران سال تداوم ژنتیکی، آمیزش فرهنگی، پذیرش زبان، مهاجرت‌های محدود و تعامل‌های گسترده بوده است.

پژوهشگران امیدوارند که این یافته‌ها زمینه را برای تحقیق‌های ژنتیکی، پزشکی و باستان‌شناسی بیشتر فراهم کند و آگاهی از نقشه ژنتیکی ایران را افزایش دهد.

منبع: ایندیپندنت فارسی

۲۰ دیدگاه

  1. در جواب دوست عزیز: ناشناس ۱۴ فروردین ۱۴۰۴ در ۱:۰۸ ب٫ظ
    یک طرز حرف زدن که گارد به طرف ترک ها در اون دیده میشه آدم احساس میکنه زمان نوشتن نظر طرف از عصبانیت دندوناشو به هم میسابیده، اشتباه شما اینجاست که میگید زبان های سومری ، ایلامی ، ماننایی و اورارتویی مثل هندو اروپایی بودن ، این زبان ها پیشوند و میانوند نداشتند و همه پسوندی بودن ، بعضی کلمات وام گرفته شده از اکدی با میانوند در کتیبه های سومری دیده شده چون جامعه ترکیب شده با اکدی های سامی زبان داشتن اما قواعد زبان همچنان پسوندی هست و همچنین بقیه تمدن های باستانی همه پسوندی زبان بودن و گفته شما نادرسته چون مراجع علمی تاکید میکنن که اصلا اون زمان اقوام هندو اروپایی وارد ایران نشده بودن و آغاز مهاجرت این اقوام به فلات ایران هزاره اول پیش از میلاد بوده ، مطلب بعدی اینه که درسته نمیشه گفت زبان اقوام باستان ترکی بوده ولی شباهت های گونه شناختی با زبان ترکی داره ، مثل ساختار پسوندی ، ساختار جمله ها ، ترتیب اضافه شدن پسوند به ریشه و کلمات مشترک ، مطابق این رو شما در زبان فارسی ببینید فارسی امروز چقدر وجه مشترک با فارسی باستان داره؟ به قدری تغییر کرده که زمانی به کنایه گفتن لهجه عربی شده ، در این حال اگر بی طرفانه به زبان های باستانی ایران و ترکی نگاه کنیم شباهت شگفت انگیزی دارن نسب به فارسی امروزی با فارسی باستان ، حتی اگر مقاله ای که قبلا گفتم رو نگاه کنید عنوان میکنه که حتی زبان کردی اولیه احتمالا هندو اروپایی نبوده و طی تهاجم ها تغییر کرده، در جواب زبان گرجی هم بله نزدیک ترین زبان به اورارتویی گرجی هست میتونید برید قواعد این زبان یاد بگیرید که دیگه نگید هندو اروپایی هست ، در کل تاجیک ها هم زرد پوست و چشم بادومی هستن ولی شما به اون ها میگین آریایی ولی چون مثلا ازبک ها چشم بادومی هستن نمیشه گفت ترک ، لطفا منطق خودتون رو شرح بدین تا من هم متوجه بحث بشم منظور شما بحث علمیه یا طرف کشی بدون منطق و هرچه باداباد؟ فعلا چیزی که مهمه تداوم ژنتیکی باستانی و زبان های پسوندی باستانی هست نه چیزی که شما دلتون می خواد.

  2. ما همه ایرانی هستیم و زیر اسمان ایران عزیز مون مهم خاک مون پرچممون تو رو خدا تفرقه نکنید بین هم دیگه ، ترک ایران لر کرد بلوچ و غیره….. برای همه ی ما عزیز هستن دنبال حاشیه نرید مهم ایران و ایرانی بودنمون ماها مردم باید وطن پرست باشیم نه قومیت پرست دنبال چی هستین ول کنید این حرفهارو

  3. خوداذربایجان اصل ایرانی وهستندفقط چون همرزباترکزبانهاست درطول زمان زبانش عوض شده در اصل هم اسمش اذربادیااذرابادبوده.بنده خودم لرهستم

  4. یکی از دروغ های بسیار بزرگ و پر تکرار پان تورک های بیسواد و متوهم این است که ادعا می کنند زبان های اورال آلتایی (مغولی تورکی) زردپوستان، به دلیل التصاقی (پیوندی) بودن، با زبان های سومری، ایلامی و اوراراتویی (قفقازی)، از یک ریشه هستند و بدین وسیله، می خواهند قدمتی دروغین و جعلی هفت هزار ساله را برای زردپوستان مهاجم و اشغالگر، در ایران بتراشند!!!

    در حالی که نمی دانند یا نمی خواهند بدانند که از دیدگاه دانش زبان شناسی (Linguistics)، در زبان مغولی به عنوان مثال، همه ی واژه ها فقط و فقط با افزودن پسوندهای ویژه به یک ریشه ثابت و بدون تغییر، ساخته می شوند.
    در حالی که در زبان های قفقازی مانند اوراراتویی و احتمالا ماننایی که شباهت فراوانی به زبان گرجی و زبان باسک (Euscara) اسپانیا داشتند و در میان سپیدپوستان بومی قفقاز جنوبی، آذربایجان، گیلان، کردستان و شرق ترکیه رایج بودند، و نیز زبان های سومری، ایلامی و هندواروپایی آریایی (گویش های زبان پهلوی مانند پشتون، تات، تالشی، کردی کرمانجی، یزدی، کرمانی، شیرازی، و زبان انگلیسی)، واژه های نو با افزودن آزادانه ی پیشوند، میانوند و پسوند به ریشه ی اصلی ساخته می شوند.

    پس بایستی تأکید کرد که «هر گردی گردو نیست» و هر زبان پیوندی (Agglutinive)، با زبان های سومری، ایلامی و قفقازی الزاما هم ریشه نیست.

    همچنین زبان های سومری، ایلامی و قفقازی، و زبان های پهلوی و انگلیسی از نظر دانش زبان شناسی از گونه ی Splitive ergative، بر خلاف زبان های اورال آلتایی و سامی (آشوری، یهودی و عربی) می باشند، و بنابراین به کلی با هم متفاوت هستند و هم خانواده و حتی خویشاوند دور هم نیستند.

  5. پیگیری این موضوعات تفاوت زبان نژاد و قوم بیهوده است .حساسیت نشان دادن برای این موضوعات کار آدمهای سادها است امروز اینها تعیین کننده نیست مگر اقتصاد وتلاش موثر اقتصادی منفعت شما در این چیزهای سطحی تامین نمیشود بلکه طرح این موضوعات مظاهر عقب ماندگی است و شباهت زیادی به خرافه گویی دارد که حال کسی را عوض نمیکنه .یک وقتهای موضوعی علمی بررسی میشه جای خود را دارد. ما که میدونیم موضوعات رسانها و فضای مجازی درصد زیادی خلاف واقع است نگران اسامی والقاب قومها ومناطق هم نباشید.

  6. بعضی عزیزان باز به ترک ها حمله کردن، که کاملا طبیعیه عادت کردیم، کل کامنتا پر شده از کلمه آریایی ولی کسی نمیگه پان آریایی ولی کافیه من از زبانم و هویتم دفاع کنم زود میشم پانترک، اگر اینطوریه یونسکو از همه پان تره که فرهنگ ها رو به اسم قومیت ها ثبت میکنه، پان یعنی کسی که هویت بقیه رو قبول نداره، یعنی کسی که به خودش میگه اصیل و به بقیه توهین میکنه، بنظرتون اینا کیا هستن؟ خیلی آشناس میدونم شما هم فهمیدین
    دوما آزمایش ها میگن پنج هزار سال پیش در حالی که اقوام هندواروپایی ۳ هزار سال پیش وارد ایران شدن، حتی همین مقاله اگر اصلیش رو ببینید اینو ذکر کرده که هندو اروپایی هم طی تهاجم ها در ایران گسترش پیدا کرده، و پژوهشی دیگه اگر همین متن انگلیسیش رو سرچ کنید پیدا می کنید (نشانه ای از تهاجم ژنتیکی آریایی در ترک های ایران یافت نشد) چطور کسی که زبانش از آریایی به ترکی نغییر کرده ژنتیک آریایی نداره؟
    ما به مردم باستانی این منطقه شباهت ژنتیکی داریم و زبان اون ها هندو اروپایی نبودن، علت شباهت ایتالیایی‌ها با ما بخاطر اینه که گروه هایی از کشاورزان اولیه آناتولی مهاجرت کردن و با اقوام هندواروپایی در اروپا قاطی شدن
    دقت کنید این مقاله حتی تیترش جواب پان آریایی ها رو داده و گفته پنج هزار سال درحالی که اون موقع هندو اروپایی ها اصلا در ایران نبودند و ما تمدن های ایلامی ، ماننایی ، سومر ، اورارتویی و غیره که غیر هندو اروپایی زبان بودن رو داشتیم دقت کنین غیر هندواروپایی و غیر آریایی

    اگر حرف مرد کامنت رو منتشر کنه، کامنتایی بدتر از این که منتشر شدن

  7. اگربه د ان اژ نگاه کنیدایران جمعیتی ازاقوام کوناگون می باشد زبان فارسی به عنوان زبان میانجی وملی خود پلی میان اقوام ساکن درایران است ودرهیچ جای دنیا جمعیت خالص از یک قوم موجود نیست

  8. در یک پژوهشی که دانشمندان اروپای هم انجام داده بودن این موضوع مطرح شد بعد این ژنوم شناسی در ترکیه و جمهوری باکو هم انجام شد وخیلی جالب بود که درصد ژن هندو اروپای هم شاخص ایرانی ها هم در آنان بالاترین درصد را داشت جز ترکمن ها و بلوچ ها بقیه اقوام ژنوم نزدیک بهم بودن البته که به مذاق پانتورک ها خوش نمیاد ولی خب یک پانتورک دو آتیشه میتونی صد دلار خرج کنه ازمایش بده کع نژاد ش ترکه یا چی علم هرگز دورغ نخواهد گفت ملت سازی محکوم به نابودیست

  9. کاربر با نام “هام” که مقداری خزعبلات مجازی را اینجا کپی کرده‌ای: علم مسیر خودش را می‌رود و حقایق را می‌یابد و با جعلیات مجازی متفاوت است. مهاجرت اقوام تورک و عرب به ایران به‌ویژه زبان آنها امری نیست که بتوان انکار کرد.تفسیر شما از واژه آناهیتا اشتباه است و هیچ ارتباطی به زبان ترکی ندارد و برگرفته از زبان پهلویی و اوستایی است.واژهٔ آناهیتا «An-āhita» به معنای پاک و بی‌آلایش است و خود از دو بخش تشکیل شده. بخش اول آن (an) به معنای «نا» (پیشوند نفی) و بخش دوم هیتا «āhita» به معنای آلوده و ناپاک است و در زبان اوستایی نیز همین معنی را می‌دهد. آناهیتا به معنای بی‌آلایش و پاک است.

  10. اره علم چیزیه که متاسفانه در سال های جدید باب شده و وگرنه خرافات پان ترکی عین حقیقته … پژوهش کلا قلابی مگر اینکه بگه اردوغان خداست و الهام علیف فرستاده او

  11. اخه‌‌ بست دیگه‌ این تخیلات پریشان حالی شما‌ ازهمین اولش‌ داریدتوهین میکنیدبه‌ تورکهانمیدونم‌ اذری چیه‌ ماتورکیم‌ دهن‌ ادم‌ بازمیکنیدهرچی‌ فوحش ادم بگه ها‌ براساس‌ زبان‌ نیست‌ کجا شمادر خوندیداین همه‌ نژادپرستی‌ ازکجا میادخودمعبداناهیتا درکنگاور کرمانشاه‌ مربوط به تقریبن‌ ۲۵۰۰سال یا۳۰۰۰سال‌ نام‌ تورکیست‌ انا‌ درتورکی‌ مادر معنی‌ باستانیش‌ هم‌ بزرگترین‌ الاهه‌ خداوندگاراسمانهازمینهاخورشیدها‌ الاهه‌ همان‌ مادر درتورکی انا‌ خداوندگاراتفاقن‌ خودقبایل ماننایی‌ قبل‌ ازمادرا‌ همین‌ قبیله‌ های‌ باستانی‌ تشگیل‌ میدهند‌ مانند‌ سوبارها‌ بازنام‌ تورکیست‌ بعدمیرسیم‌ گیلانزکاسپیهاوبعدایلامیها‌ هونها‌ هیتیها‌ هوریها‌ اراتتا‌ اورارتوهادرتورکیه‌ به‌ قول‌ هرودوت تاریخ‌ نگاریونانی‌ ازنام چندگانه‌ قبیله‌ های‌ مادقبیله‌ مغها‌ رانام‌ برده است‌ دشت مغان دراذربایجان‌ درکتیبه های اشوریان مربوط به‌ چهارهزارسال‌ قبل‌ ازتصرف‌ قبیله‌ ای‌ بانام‌ اغسری‌ نامبرده‌ است اغسری‌ همان‌ اقلری‌ اغها‌ سفیدها‌ خودمعبداناهیتا‌ درکنگاور کرمانشاه‌‌ ‌ انا‌ خودحرف‌ کاملن تورکی‌ نه‌ فارسی‌ نه‌ لوری‌ نه‌ کوردی‌

  12. با توجه به سیا مهاجرت افغانها به ایران که کم کم قوم برتر از لحاظ جعیتی در ایران می شوند و با توجه به کاهش رشد جمعیت کشور
    در صد سال آینده ساکنان اصلی ایران افغانها خواهند بود
    سوال اینجاست که ،۲۵۰۰سال است هفت قوم در ایران بخوبی باهم زندگی می کنند آیا افغانها نیز خواهند توانست وحدت بین اقوام را نگه دارند یا تلاش خواهند کرد فرهنگ و آداب و رسوم و شخصیت های خودشان را جایگزین فرهنگ . ادارات و رسوم و شخصیت های ایران بکنند

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا