تحلیلی بر چرایی آمار بالای تصادفات در ایران؛ علل، پیامدها و راهکارها
تصادفات رانندگی یکی از معضلات جدی در ایران محسوب می‌شود که سالانه هزاران نفر را به کام مرگ می‌کشاند و خسارت‌های جبران‌ناپذیری به خانواده‌ها، اقتصاد ملی و سیستم بهداشت و درمان وارد می‌کند.
به گزارش حرف مرد، بر اساس داده‌های منتشر شده رسمی، ایران یکی از بالاترین نرخ‌های مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات جاده‌ای را در جهان دارد. اما چه عواملی در این بحران نقش دارند و چگونه می‌توان آن را کاهش داد؟ در این مقاله، به بررسی علل، پیامدها و راهکارهای کاهش تصادفات رانندگی در ایران خواهیم پرداخت.
عوامل انسانی؛ نقش رفتار رانندگان در بروز تصادفات
بیش از ۷۰ درصد تصادفات در ایران ناشی از خطای انسانی است. عواملی همچون عدم رعایت قوانین، بی‌احتیاطی و فرهنگ رانندگی ضعیف در بروز این معضل تأثیر بسزایی دارند:
عدم رعایت سرعت مجاز: بسیاری از رانندگان، به‌ویژه در جاده‌های برون‌شهری، سرعت بالایی دارند که منجر به کاهش کنترل وسیله نقلیه و افزایش شدت تصادفات می‌شود.
سبقت‌های غیرمجاز: سبقت‌های نابجا و غیرقانونی، به‌ویژه در جاده‌های دوطرفه و باریک، یکی از علل اصلی تصادفات مرگبار است.
رانندگی در حالت خستگی و خواب‌آلودگی: بسیاری از رانندگان، به‌ویژه رانندگان وسایل نقلیه سنگین، بدون استراحت کافی سفرهای طولانی انجام می‌دهند که منجر به کاهش تمرکز و واکنش‌های کند در برابر خطرات می‌شود.
عدم استفاده از کمربند ایمنی و کلاه ایمنی: با وجود تبلیغات و قوانین موجود، همچنان بسیاری از سرنشینان و موتورسواران از تجهیزات ایمنی استفاده نمی‌کنند.
بی‌توجهی به قوانین راهنمایی و رانندگی: عبور از چراغ قرمز، عدم رعایت حق تقدم، تجاوز از خط ممتد و تغییر مسیرهای ناگهانی از جمله تخلفاتی هستند که تصادفات را افزایش می‌دهند.
نقش زیرساخت‌های نامناسب در افزایش تصادفات
کیفیت پایین جاده‌ها، نبود علائم هشداردهنده مناسب و طراحی نامناسب برخی مسیرها، نقش بسزایی در بروز تصادفات دارند:
وجود نقاط حادثه‌خیز: برخی جاده‌های کشور دارای پیچ‌های خطرناک، نبود روشنایی مناسب و علامت‌گذاری نامناسب هستند که احتمال وقوع تصادف را افزایش می‌دهد.
کیفیت پایین آسفالت و نبود شانه ایمنی مناسب: بسیاری از جاده‌ها از نظر کیفیت سطح آسفالت دچار مشکل هستند و در شرایط جوی نامساعد، موجب لغزندگی خودروها می‌شوند.
کمبود گاردریل و حفاظ‌های ایمنی: در برخی مسیرها، نبود حفاظ‌های ایمنی باعث سقوط وسایل نقلیه به دره‌ها و یا برخوردهای شدید با موانع کنار جاده می‌شود.
خرابی و فرسودگی پل‌ها و تونل‌ها: برخی از زیرساخت‌های قدیمی کشور به دلیل عدم بازسازی مناسب، در معرض خطرات بیشتری قرار دارند.
ضعف نظارت و اجرای قوانین راهنمایی و رانندگی
اجرای ضعیف قوانین ترافیکی باعث می‌شود که رانندگان متخلف احساس مصونیت داشته باشند و به تخلفات خود ادامه دهند:
جریمه‌های ناکافی و نبود بازدارندگی کافی: میزان برخی از جریمه‌های رانندگی به‌گونه‌ای نیست که بازدارندگی کافی داشته باشد.
کمبود نیروهای پلیس در جاده‌ها: در برخی مسیرهای برون‌شهری، حضور مأموران راهور کم‌رنگ است و همین امر موجب افزایش تخلفات می‌شود.
نبود نظارت بر کیفیت خودروها: با وجود الزام انجام معاینه فنی، همچنان بسیاری از خودروهای فرسوده و غیراستاندارد در جاده‌ها تردد می‌کنند.
تأثیر خودروهای غیراستاندارد بر آمار تصادفات
کیفیت پایین برخی خودروهای داخلی، یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش شدت تصادفات است:
نبود سیستم‌های ایمنی پیشرفته: بسیاری از خودروهای داخلی فاقد امکاناتی نظیر ترمز ضدقفل (ABS)، کنترل پایداری (ESP) و ایربگ‌های کافی هستند.
طراحی ضعیف در جذب ضربه تصادف: برخی خودروها هنگام برخورد، به خوبی انرژی تصادف را جذب نمی‌کنند و منجر به افزایش شدت جراحات می‌شوند.
پویش “نه به تصادف” و نتایج آن
یکی از کمپین‌هایی که در سال‌های اخیر برای کاهش تصادفات رانندگی در ایران اجرا شده، پویش “نه به تصادف” بوده است. این پویش با هدف افزایش آگاهی عمومی، فرهنگ‌سازی رانندگی ایمن و تشویق رانندگان به رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی شکل گرفت. برخی از نتایج و دستاوردهای این پویش عبارت‌اند از:
افزایش توجه رسانه‌ها به مسئله تصادفات رانندگی و ایجاد فضای گفت‌وگو در میان مردم و مسئولان.
کاهش نسبی برخی تخلفات پرخطر از جمله رانندگی در حالت مستی، استفاده نکردن از کمربند ایمنی و سبقت‌های غیرمجاز.
ایجاد همکاری میان نهادهای دولتی و خصوصی برای اجرای برنامه‌های آموزشی و تبلیغاتی مرتبط با ایمنی جاده‌ای.
افزایش استفاده از دوربین‌های نظارتی و جریمه‌های هوشمند برای تخلفات رانندگی.
با این حال، این پویش به تنهایی کافی نبوده و همچنان نیاز به اقدامات جدی‌تر در زمینه نظارت، آموزش و بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل وجود دارد.
تصادفات رانندگی در ایران یک بحران ملی است که باید با رویکردی جامع و هماهنگ مدیریت شود. اصلاح رفتار رانندگان، بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای، ارتقای کیفیت خودروها و اعمال قوانین سخت‌گیرانه‌تر، از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند نقش مهمی در کاهش آمار تصادفات ایفا کنند. پویش‌هایی مانند “نه به تصادف” نشان داده‌اند که فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد، اما برای دستیابی به کاهش پایدار در میزان تصادفات، لازم است اقدامات مؤثرتری در سطح ملی صورت گیرد.
