کلیه‌ای که به هر گروه خونی سازگار است؛ امید تازه در پزشکی پیوند
دانشمندان کانادایی و چینی موفق شده‌اند کلیه‌ای بسازند که به طور نظری توسط هر بیمار با هر گروه خونی قابل پذیرش است و این دستاورد می‌تواند جان هزاران نفر در صف انتظار پیوند را نجات دهد.
تحریریه حرف مرد: پیوند اعضا یکی از پیچیده‌ترین و حیاتی‌ترین شاخه‌های پزشکی مدرن است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در این حوزه، تطبیق گروه خونی بین دهنده و گیرنده عضو است. محدودیت‌های گروه خونی باعث می‌شوند افراد برای دریافت کلیه مناسب مدت‌ها در صف انتظار بمانند و هر روز جان تعدادی از آن‌ها به دلیل کمبود کلیه مناسب به خطر بیفتد. اما تحقیقات تازه‌ای نشان می‌دهد که دانشمندان موفق شده‌اند گامی بزرگ به سمت ساخت کلیه «همگانی» بردارند؛ کلیه‌ای که به طور نظری می‌تواند توسط هر فردی با هر گروه خونی پذیرفته شود و این دستاورد می‌تواند به شکل چشمگیری زمان انتظار بیماران را کوتاه کرده و جان بسیاری را نجات دهد.
پیشرفت علمی: ساخت کلیه «همگانی»
پس از یک دهه تحقیق و کار گسترده، تیمی از محققان کانادا و چین موفق شده‌اند کلیه‌ای بسازند که به صورت نظری توسط هر بیمار با هر گروه خونی قابل پذیرش باشد. این کلیه آزمایشی در بدن یک گیرنده مغز‌مرده قرار گرفت که خانواده‌اش اجازه شرکت در این تحقیق را داده بودند و توانست چند روز عملکرد خود را حفظ کند.
استیفن ویترز، بیوشیمیست دانشگاه بریتیش کلمبیا کانادا، می‌گوید:
«این اولین بار است که چنین آزمایشی در یک مدل انسانی مشاهده می‌شود. این تحقیق به ما بینش بسیار ارزشمندی می‌دهد تا بتوانیم نتایج طولانی‌مدت پیوند کلیه را بهبود ببخشیم.»
محدودیت‌های فعلی پیوند کلیه
افراد با گروه خونی O معمولاً مجبورند تا کلیه‌ای با همان گروه خونی از یک دهنده پیدا شود، زیرا این گروه خونی بیشترین تقاضا را دارد و در عین حال می‌تواند در افراد با گروه‌های خونی دیگر نیز کار کند. این مسئله باعث کمبود شدید کلیه‌های نوع O می‌شود.
گروه خونی هر فرد تا حدی توسط آنتی‌ژن‌های ABO موجود روی سلول‌های قرمز خون تعیین می‌شود. آنتی‌بادی‌های موجود در پلاسما، هرگاه علامتی بیگانه را شناسایی کنند، واکنش ایمنی ایجاد می‌کنند.
در حال حاضر، امکان پیوند کلیه با گروه خونی متفاوت وجود دارد، اما برای این کار باید بدن گیرنده را آموزش داد تا عضو جدید را پس نزند، فرایندی که وقت‌گیر، پرهزینه، پرخطر و نیازمند دهنده زنده است.
همچنین بخوانید: ۶ نوشیدنی صبحگاهی برای سم‌زدایی کبد و کلیه
تبدیل گروه خونی کلیه
محققان در این تحقیق توانستند یک کلیه نوع A را به کلیه نوع O تبدیل کنند. آن‌ها از آنزیم‌های ویژه‌ای استفاده کردند که پیش‌تر شناسایی شده بودند و می‌توانند مولکول‌های قندی (آنتی‌ژن‌های نوع A) روی کلیه را حذف کنند. استیفن ویترز این آنزیم‌ها را با قیچی در مقیاس مولکولی مقایسه می‌کند:
«این شبیه حذف رنگ قرمز از یک خودرو و آشکار کردن لایه خنثی زیرین است. وقتی این کار انجام شد، سیستم ایمنی بدن دیگر عضو را به عنوان بیگانه نمی‌بیند.»
این کلیه، که به نام کلیه نوع O تبدیل‌شدۀ با آنزیم (ECO) شناخته می‌شود، آماده پیوند است.
چالش‌های پیش رو
با وجود پیشرفت، هنوز مشکلات زیادی وجود دارد. کلیه پیوند شده در روز سوم دوباره علائم گروه خونی A را نشان داد و پاسخ ایمنی ایجاد شد، اما شدت واکنش کمتر از حد معمول بود و نشانه‌هایی وجود داشت که بدن در حال تلاش برای تحمل کلیه است.
آمارها هم نشان می‌دهند که در حال حاضر در ایالات متحده، روزانه ۱۱ نفر در انتظار پیوند کلیه جان خود را از دست می‌دهند و بیشتر آن‌ها منتظر کلیه‌های نوع O هستند.
محققان این مسئله را از زوایای مختلف بررسی می‌کنند، از جمله استفاده از کلیه خوک‌ها و توسعه آنتی‌بادی‌های جدید که می‌توانند از رد عضو جلوگیری کنند. افزایش تعداد کلیه‌های قابل پیوند می‌تواند تفاوت چشمگیری ایجاد کند.
اهمیت دستاورد
ویترز می‌گوید:
«این یک بینش از زمانی است که سال‌ها تحقیقات پایه علمی، بالاخره به مراقبت از بیماران متصل می‌شوند. دیدن اینکه یافته‌های ما به مرحله تأثیرگذاری واقعی نزدیک می‌شوند، ما را به پیش بردن تحقیقات ترغیب می‌کند.»
این تحقیق در مجله Nature Biomedical Engineering منتشر شده است.
جمع‌بندی و پیام کاربردی
امکان پیوند کلیه برای همه گروه‌های خونی نزدیک‌تر از همیشه است و این دستاورد می‌تواند زمان انتظار بیماران را کاهش دهد و جان‌های بسیاری را نجات دهد.
استفاده از آنزیم‌ها برای حذف آنتی‌ژن‌ها، مسیر جدیدی در پزشکی پیوند باز کرده و نشان می‌دهد که اصلاح عضو پیش از پیوند، راهکاری عملی و قابل توجه است.
اگرچه هنوز آزمایش‌ها روی انسان‌های زنده انجام نشده و مشکلات ایمنی وجود دارد، نتایج اولیه امیدوارکننده هستند و مسیر تحقیقات آینده روشن است.
منبع: Science Alert
