حیرت دانشمندان از اطلاعات وسیع پزشکی کالیگولا، امپراطور دیوانه روم باستان

تحریریه حرف مرد: کالیگولا را در تواریخ بیش‌تر به دلیل ظلم و ستم و رفتارهای غیرعادی‌اش به یاد داریم. او همان امپراطوری است که اسب خود را به مقام سناتوری در سنای روم باستان منصوب کرد و بعدا قتل‌های بی‌رحمانه زیادی مرتکب شد. اما یافته‌های یک مطالعه جدید از یک واقعیت تا پیش از این کم‌تر پرداخت‌شده از زندگی این امپراطور رومی خبر می‌دهد، اینکه کالیگولا، امپراطور بدنام آشنایی بسیار زیادی به طب باستانی و به ویژه گیاه دارویی موسوم به خربق سفید داشته است. با ما همراه باشید:

دانشمندانی از دانشگاه‌های ییل (در نیوهیون) و دانشگاه ایالتی فلوریدا (در تالاهاسی) با بررسی یک حکایت کوتاه به‌جامانده از سوتونیوس، مورخ نامداری رومی واقعیت تازه‌ای از زندگی امپراطور روم باستان کشف کردند. در این حکایت از ایک سناتور رومی با رتبه‌ی پرتورین صحبت می‌شود که ناچار به درمان بیماری خود با گیاه دارویی خربق سفید بوده است. این گیاه دارویی که خاستگاه آن در آنتیکیرا از جزایر جنوب یونان است، در روزگار باستان برای درمان بیماری‌های مختلفی از جمله صرع، افسردگی و مشکلات روانی تجویز می‌شده است.

سناتور موردبحث از امپراطور درخواست کرده بود که مرخصی پزشکی او را تمدید کند تا در شهر آنتیکیرا روم درمان شود. با این حال، کالیگولا که طاقتش تمام شده بود، به جای تمدید درخواست مرخصی حکم اعدام این سناتور نگون‌بخت را صادر کرد. کالیگولا در اظهارنظر مشهوری گفته بود: «رگ‌زنی برای فردی که خبرق سفید تا این همه مدت برایش دردی دوا نکرده، ضرورت داشت.»

این طعنه‌ی گزنده امپراطور روم باستان تا پیش این نشانه‌ای از سادیسم او تلقی می‌شد، با این حال، بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که همین اظهارنظر ساده در واقع از اطلاعات وسیع او از طبابت در روم باستان خبر می‌دهد. به باور محققان، آنچه کالیگولا گفته عینا در متون پزشکی آن دوران هم ذکر شده است. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که کالیگولا از موارد تجویز و مدت دوره درمان با داروی گیاهی خربق سفید و درمان‌های دیگری از جمله رگ‌زنی آگاه بوده است. درمان رگ‌زنی را در آن دوران، دانشمندی مانند ائولوس کورنلیوس سلسوس در دائره‌المعارف پزشکی خود، دِ مدیسینا ترویج داده بودند. این رساله مهم پزشکی در دوره تیبریوس، امپراطوری پیش از دوران کالیگولا به رشته تحریر درآمده بود.

همچنین بخوانید: کشف شگفت‌انگیز: مصریان باستان ۵۰۰۰ سال پیش کهکشان راه شیری را می‌شناختند

حال دانشمندان با ترکیب یک مطالعه میدانی قوم‌گیاه‌شناسی در یونان فعلی و تطبیق آن با نسخ خطی از دایرالمعارف گیاه‌شناسی دیوسکوریدس دریافتند که مقادیر چندان زیادی از گیاه خبرق در شهر آنتیکیرای یونان وجود نداشته است. با این حال، این شهر باستانی روزگاری به دلیل معجون‌ها و گیاهان دارویی شگفت‌آورش در میان مردمان باستان شهرت داشته است.

شهرت آنتیکیرا به عنوان یک مرکز درمانی به حدی بود که بسیاری از اشراف و ثروتمندان روم باستان در طول قرن اول ق.م با مقاصد درمانی به این شهر یونانی سفر می‌کردند. حتی از تواریخ چنین بر می‌آید که مارکوس لیویوس دروسوس، جد بزرگ کالیگولا در سال ۹۱ ق.م در همین شهر با موفقیت صرع خود را درمان کرده است.

به هر حال، محققان عقیده دارند که ارتباط کالیگولا با شهر باستانی آنتیکیرا و گیاه دارویی خربق سفید اصلا تصادفی نبوده است. برخی از متون باستانی از این حکایت دارند که خود امپراطور با مشکلات عدیده‌ای مانند بی‌خوابی، صرع و مشکلات روانی دست و پنجه نرم می‌کرده است. تمام این بیماری‌ها در طب باستانی با گیاه خبریق سفید درمان می‌شدند. شاید پارنویای کالیگولا نهایتا او را به مطالعه بیش‌تر در مورد سم‌ها و پادزهرهای آنها سوق داده باشد. به هر حال، امپراطور روم باستان در اوج قدرت همواره بیم آن داشت که توسط درباریان، نزدیکان، فرماندهان عالی‌رتبه و حتی اعضای خانواده‌اش کشته شود.

در همین حال، ژرمنیکوس ژولیوس سزار، پدر کالیگولا به طرز مشکوکی فوت کرده بود. خانواده عقیده داشتند که امپراطور با سم کشته شده است. همین فضای پر از ترس احتمالا کالیگولا را به مطالعه هر چه بیش‌تر در مورد داروهای سنتی سوق داده است. بنابراین، امپراطور روم باستان نه به دلیل علاقه و کسب دانش به داروشناسی تمایل پیدا کرده، بلکه مطالعات گسترده او در این حوزه راهی برای زنده ‌ماندن و فرار از مرگ با سموم بوده‌ است.

دانش بالای پزشکی کالیگولا به حدی بود که حتی فیلو جودیس، فیلسوف اهل اسکندریه (استان رومی در مصر) هم به آن اشاره کرده بود. به هر حال، هرچند که مورخان نامدار روم باستان از جمله سوئتونیوس، کالیگولا را یک امپراطور دیوانه دانسته‌اند، اما ممکن است آنچه مورخان از این چهره جنجالی دوران باستان نوشته‌اند با واقعیت فاصله داشته باشد.

منبع: Archaeology Mag