آیا در آینده شغل حضوری یا غیردورکار وجود خواهد داشت؟

تحریریه حرف مرد- امیررضا منعمی: تحولات سریع فناوری، تغییر در سبک زندگی و افزایش وابستگی به فضای دیجیتال، آینده بازار کار را به‌شدت دستخوش تغییر کرده است. یکی از پرسش‌های اساسی در این میان، به ماهیت حضور فیزیکی در محیط کار بازمی‌گردد: آیا در آینده همچنان شغل حضوری یا غیردورکار وجود خواهد داشت؟ این سؤال تنها ناظر بر شیوه‌ی انجام کار نیست، بلکه جنبه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی روان‌شناختی را نیز در بر می‌گیرد.

در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از همه‌گیری جهانی کرونا، مدل‌های کاری از اساس بازتعریف شده‌اند. دورکاری از یک امتیاز ویژه برای برخی مشاغل خاص، به یک روال غالب برای بسیاری از کسب‌وکارها بدل شد. شرکت‌های بزرگ فناوری از جمله گوگل، مایکروسافت و متا، زیرساخت‌هایی را توسعه دادند که به کارمندان امکان می‌داد بدون نیاز به حضور فیزیکی، وظایف خود را انجام دهند. در همین حال، تحقیقات متعددی نشان داد که بهره‌وری در بسیاری از موارد نه‌تنها کاهش نیافت، بلکه در برخی مشاغل افزایش هم یافت.

با این حال، نمی‌توان آینده شغل حضوری را به‌طور کامل منسوخ‌شده دانست. شغل‌های حضوری نه‌تنها هنوز بخش عمده‌ای از بازار کار را در برمی‌گیرند، بلکه در آینده نیز بنا به ماهیت خود ادامه خواهند داشت. مشاغلی مانند پزشکی، خدمات پرستاری، حمل‌ونقل، مشاغل صنعتی و تولیدی، و حتی بسیاری از حوزه‌های آموزشی، نیازمند حضور فیزیکی و تعامل انسانی‌اند. در این دسته از مشاغل، فناوری گرچه نقش تسهیل‌گر دارد، اما نمی‌تواند جایگزین کامل انسان شود.

همچنین ببینید: با ۷ شغل پردرآمد در ۵ سال آینده آشنا شوید

نکته مهم دیگری که باید در نظر گرفت، تأثیر روانی و اجتماعی حضور در محل کار است. بسیاری از روانشناسان بر این باورند که تعامل اجتماعی چهره‌به‌چهره، حس تعلق سازمانی، و مرز مشخص میان زندگی شخصی و حرفه‌ای از مزایای کار حضوری است. دورکاری بلندمدت، در برخی افراد منجر به احساس انزوا، خستگی روانی و کاهش انگیزه شده است. به همین دلیل، حتی شرکت‌هایی که از نظر فنی امکان دورکاری کامل را دارند، به مدل‌های ترکیبی (Hybrid Work) روی آورده‌اند؛ به‌گونه‌ای که کارمندان بخشی از هفته را در دفتر حضور دارند و بخشی دیگر را از راه دور کار می‌کنند.

از سوی دیگر، تحولات آینده‌ی فناوری همچون واقعیت مجازی، اینترنت اشیاء، و هوش مصنوعی، در حال شکل‌دهی به نسل جدیدی از محیط‌های کاری‌اند. در این فضاها، مرز میان حضور فیزیکی و مجازی هرچه بیشتر کمرنگ می‌شود. برای مثال، جلساتی که در فضای متاورس برگزار می‌شوند، می‌توانند تجربه‌ای نزدیک به حضور فیزیکی را بدون نیاز به جابه‌جایی فراهم کنند. اما این سؤال مطرح است که آیا چنین ابزارهایی می‌توانند جای تعامل انسانی واقعی را بگیرند؟

مسئله دیگر به زیرساخت‌های اجتماعی و جغرافیایی بازمی‌گردد. در بسیاری از مناطق جهان، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه، امکانات لازم برای دورکاری فراگیر وجود ندارد. نبود اینترنت پرسرعت، کمبود منابع فنی، و فرهنگ سازمانی سنتی، از جمله موانعی هستند که شغل حضوری را در این مناطق به یک ضرورت تبدیل می‌کنند.

با توجه به این عوامل، پیش‌بینی می‌شود که شغل حضوری نه‌تنها در آینده باقی بماند، بلکه در برخی بخش‌ها تقویت نیز شود. البته شکل و ساختار آن به احتمال زیاد تغییر خواهد کرد. فضاهای کاری ممکن است کوچک‌تر، منعطف‌تر و فناورانه‌تر شوند. همچنین، مهارت‌های ارتباطی و توانایی تعامل بین‌فردی، ارزش بیشتری پیدا خواهند کرد.

در کنار این، انتظار می‌رود بازار کار به سمت شخصی‌سازی و انتخاب‌پذیری بیشتر حرکت کند. کارفرمایان و کارمندان هر دو به‌دنبال الگوهایی خواهند بود که بیشترین هماهنگی با سبک زندگی، بهره‌وری و رضایت شخصی را داشته باشد. در این میان، مشاغلی که بتوانند با مدل‌های ترکیبی خود را تطبیق دهند، از مزیت رقابتی برخوردار خواهند شد.

در نهایت، پاسخ به این سؤال که آیا شغل حضوری در آینده وجود خواهد داشت، وابسته به این است که «کدام آینده» را مد نظر داریم. در سناریوهای مبتنی بر رشد هوش مصنوعی و دیجیتالی شدن کامل، شاید بخش زیادی از کارها قابل انجام از راه دور باشند. اما در دنیایی که تعامل انسانی، حس تعلق، و مشارکت اجتماعی ارزش بالاتری دارد، شغل حضوری همچنان نقش مهمی ایفا خواهد کرد.

جمع‌بندی

آینده‌ی شغل حضوری نه انقراض، بلکه تحول است. اگرچه دورکاری و کارهای مبتنی بر فناوری در حال گسترش‌اند، اما شغل‌های غیردورکار نیز به‌واسطه نیازهای انسانی، ماهیت کاری و بسترهای اجتماعی، جایگاه خود را حفظ خواهند کرد. آنچه اهمیت دارد، توانایی تطبیق با شرایط جدید و بهره‌گیری هوشمندانه از فناوری، بدون حذف تعامل انسانی است.