چرا باید سالمندان را به یادگیری و استفاده از فناوری تشویق کنیم؟
افزایش جمعیت سالمندان به همراه رشد فزاینده فناوری‌های نوین به این معنی است که هر روز بیشتر با افراد مسنی مواجه می‌شویم که در استفاده از ابزارهای دیجیتال دچار مشکل می‌شوند.
با افزایش روزافزون جمعیت سالمندان و رشد سریع فناوری‌های نوین، بسیاری از سالمندان در استفاده از ابزارهای دیجیتال با چالش‌هایی مواجه می‌شوند. حس بی‌ارزشی، انزوا و ناتوانی در یادگیری تکنولوژی، از جمله مشکلات رایج آنهاست.
خبرنگار آناتک گفت‌وگویی با حسام‌الدین علامه، عضو هیئت علمی و پژوهشگر سالمندی جهاد دانشگاهی و دبیر کارگروه سالمندی معاونت فرهنگی و اجتماعی معاون اول رئیس‌جمهور، انجام داده است تا درباره راهکارهای کاهش انزوا، توانمندسازی و نقش فناوری در زندگی سالمندان بیشتر بدانیم.
چرا برخی سالمندان هنگام استفاده از فناوری احساس انزوا و بی‌ارزشی می‌کنند؟
وقتی سالمند در استفاده از فناوری احساس انزوا می‌کند، ممکن است حس بی‌ارزشی و کنار گذاشته شدن پیدا کند. این موضوع تنها یک پاسخ ساده ندارد و نیازمند راهکارهای چندجانبه است.
فرهنگ‌سازی چگونه می‌تواند به کاهش این احساس بی‌ارزشی کمک کند؟
سالمندان نباید حس کنند که با بازنشستگی یا افزایش سن کنار گذاشته شده‌اند. لازم است فرهنگ‌سازی از قبل از بازنشستگی آغاز شود تا فرد تا پایان عمر فعال و مؤثر باقی بماند. به عبارتی، سالمندی باید مثبت و پویا باشد و جامعه، خانواده و خود فرد در فرهنگ‌سازی نقش ایفا کنند.
همچنین بخوانید: ورزش راهی مطمئن برای مقابله با فراموشی سالمندان
یادگیری مستمر در این میان چه نقشی دارد و چرا برای سالمندان اهمیت دارد؟
با توجه به سرعت بالای تولید اطلاعات و دانش در جهان، همه گروه‌های سنی و حتی سالمندان نیاز دارند مهارت و انگیزه یادگیری مستمر را در خود ایجاد کنند. یادگیری مستمر یعنی اینکه حتی در دوره سوم زندگی ـ پس از پنجاه سالگی ـ فرد باید آموزش‌های مهارتی و توانمندساز را دنبال کند.
شرکت‌ها و صنایع فناوری چه مسئولیتی در قبال سالمندان دارند؟
با توجه به افزایش جمعیت سالمندان و کاهش احتمالی توان شناختی در این دوره، لازم است شرکت‌ها از تجربه کاربر سالمند و اصول طراحی کاربرپسند در محصولات خود استفاده کنند. نرم‌افزارها، سخت‌افزارها و دیوایس‌ها باید سالمندپسند طراحی شوند، متناسب با قدرت یادگیری، ذائقه و ویژگی‌های این گروه.
خانواده‌ها چگونه می‌توانند سالمندان را در استفاده از فناوری حمایت کنند؟
خانواده‌ها نقش کلیدی دارند. فرزندان و نزدیکان باید وقت بگذارند و به زبان ساده، قابلیت‌های فناوری و اپلیکیشن‌ها را طی چند روز به سالمند آموزش دهند. در کشورهای توسعه‌یافته، این آموزش بر اساس خدمات داوطلبانه و مسئولیت اجتماعی انجام می‌شود و گروه‌هایی مانند دانش‌آموزان، سربازان و دانشجویان به آموزش مهارت‌های دیجیتال به سالمندان می‌پردازند. این آموزش‌ها می‌تواند در سرای سالمندان، پاتوق‌های محلی یا محیط خانواده انجام شود.
اهمیت احترام و تکریم سالمندان در کاهش انزوا و استفاده از فناوری چیست؟
وقتی سالمندان با درجاتی از کاهش توان انطباق با فناوری مواجه هستند و جوانان به کرامت آنان احترام می‌گذارند، از مسخره کردن، بی‌احترامی و نادیده گرفتن جلوگیری می‌شود. وقتی نرم‌افزاری برای سالمندان توسعه نمی‌یابد یا شهرداری‌ها بستر آموزش فراهم نمی‌کنند، این گروه مهم جامعه نادیده گرفته می‌شوند. همچنین رسانه‌ها اگر آموزش‌ها و کلیپ‌های مناسب ارائه ندهند، نتیجه همان نادیده گرفتن است.
چه اقداماتی می‌تواند گسست بین نسلی را کاهش دهد؟
یکی از مشکلات جدی، گسست بین نسلی است. برنامه‌هایی مانند تعریف مأموریت‌های ماهانه برای دانش‌آموزان که هر کدام مهارت دیجیتال مشخصی را به یک سالمند از خانواده یا محله آموزش دهند و تجربه‌ها مستندسازی شود، بسیار مؤثر است. همچنین اپلیکیشن‌ها و بازی‌های بین‌نسلی، ارتباط نوه و پدربزرگ و مادربزرگ را تقویت می‌کنند. این اقدامات مبتنی بر مسئولیت اجتماعی و نهادینه کردن فرهنگ خدمات داوطلبانه در کودکان و نوجوانان است.
محدودیت‌های فناوری برای سالمندان چگونه قابل حل است؟
این مسئله بستگی مستقیم به زیرساخت‌ها دارد. اگر محیط دوستدار سالمند فراهم شود، شامل فرهنگ‌سازی، خدمات داوطلبانه، نرم‌افزار و سخت‌افزار سالمندپسند، آموزش رسانه‌ای و حمایت دولت و نهادهای اجتماعی، فناوری می‌تواند کیفیت زندگی سالمندان را بهبود دهد و مانع انزوا و افسردگی آنان شود.
با توجه به روند افزایش جمعیت سالمندان، چه اقداماتی ضروری است؟
نزدیک به ۱۲ درصد جمعیت ایران سالمند هستند و این روند در آینده افزایش خواهد یافت. هنوز زیرساخت‌ها و بسترهای لازم آماده نشده است. لازم است دولت، شهرداری‌ها، صداوسیما، وزارتخانه‌ها و بخش خصوصی برای فرهنگ‌سازی، توانمندسازی و ایجاد محیط‌های دوستدار سالمند اقدام کنند.
نقش یادگیری مستمر و توانمندسازی بزرگسالان بالای پنجاه سال چیست و چگونه فناوری می‌تواند در این مسیر کمک کند؟
افزایش توانمندسازی بزرگسالان بالای پنجاه سال و آموزش یادگیری مستمر به بازنشستگان و افرادی که در آستانه بازنشستگی هستند، بسیار مهم است. صاحبان صنایع باید آموزش ببینند که چه المان‌ها و ویژگی‌هایی یک نرم‌افزار یا سخت‌افزار را برای سالمندان مناسب می‌کند. با این اقدامات، هم فرد سالمند توانمند می‌شود، هم خانواده و محیط اجتماعی او حمایت لازم را خواهند داشت و هم بخش خصوصی بازار سالمندی را جدی می‌گیرد. دولت نیز می‌تواند با تنظیم‌گری مناسب، کرامت سالمندان را حفظ کند و مانع نادیده گرفته شدن آنان در فناوری‌های نوین شود.
منبع: آنا
