تأثیر مشکلات اقتصادی بر فروش کلیه در ایران
بحث خرید و فروش کلیه در ایران سال‌هاست که یکی از موضوعات بحث‌برانگیز اجتماعی و پزشکی محسوب می‌شود.
آگهی‌هایی که گاه روی دیوار بیمارستان‌ها دیده می‌شود یا در فضای مجازی دست به دست می‌شود، نشان می‌دهد که برخی افراد به دلایل اقتصادی حاضر به فروش کلیه خود هستند. اما آیا این یک پدیده گسترده و رو به رشد است؟ آیا بازار سیاهی برای کلیه در ایران شکل گرفته است؟ در این گزارش، به بررسی این موضوع از جنبه‌های مختلف می‌پردازیم.
کلیه یکی از حیاتی‌ترین اعضای بدن است که وظیفه تصفیه خون را بر عهده دارد. در بسیاری از موارد، بیماران کلیوی تنها دو راه پیش رو دارند: یا باید دیالیز شوند، که فرایندی طاقت‌فرسا و زمان‌بر است، یا باید پیوند کلیه دریافت کنند. به همین دلیل، تقاضا برای پیوند کلیه همواره در ایران بالا بوده است.
سید حسن اینانلو، رئیس بخش ارولوژی بیمارستان امام خمینی تهران، درباره وضعیت پیوند کلیه در ایران می‌گوید:
“در سال‌های اخیر، سیاست‌های وزارت بهداشت در زمینه اهدای کلیه تغییر کرده است. در مقطعی، سختگیری‌ها باعث کاهش تعداد پیوندهای کلیه شد، اما اکنون اجازه پیوند زنده به زنده بیشتر صادر می‌شود.”
به گفته وی، کلیه‌های اهدایی از دو منبع تأمین می‌شوند:
بیماران مرگ مغزی که اعضای خود را اهدا می‌کنند.
افراد زنده که به صورت داوطلبانه کلیه خود را به فردی دیگر اهدا می‌کنند.
خرید و فروش کلیه در ایران؛ واقعیت یا اغراق؟
در حالی که برخی تصور می‌کنند بازار خرید و فروش کلیه در ایران داغ شده است، آمارهای رسمی نشان نمی‌دهد که روند فروش کلیه به شکل گسترده‌ای افزایش یافته باشد. البته، نمی‌توان انکار کرد که برخی افراد به دلیل مشکلات مالی به این کار روی می‌آورند.
سید محمد جمالیان، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، دراین‌باره توضیح می‌دهد:
“در هر بازاری که تقاضا از عرضه پیشی بگیرد، امکان شکل‌گیری بازار سیاه وجود دارد. اما در مورد کلیه، این‌گونه نیست که هر فردی بتواند کلیه خود را بفروشد. تطابق گروه خونی، بررسی سلامت اهداکننده و سایر فاکتورهای پزشکی، روند پیوند کلیه را کنترل‌شده می‌کند.”
وی تأکید دارد که روند پیوند کلیه در ایران تحت نظارت وزارت بهداشت قرار دارد و افرادی که کلیه اهدا می‌کنند، باید از نظر پزشکی واجد شرایط باشند. همچنین، بر اساس قوانین موجود، نباید ارتباط مالی مستقیمی میان دهنده و گیرنده کلیه وجود داشته باشد.
پیوند کلیه برای اتباع خارجی در ایران
یکی دیگر از موضوعات مهم در بحث پیوند کلیه، انجام عمل پیوند برای بیماران خارجی در ایران است. به دلیل سطح بالای تخصص پزشکان ایرانی در زمینه پیوند کلیه و هزینه‌های پایین‌تر جراحی در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر، برخی بیماران از کشورهای همسایه برای دریافت کلیه به ایران سفر می‌کنند.
اینانلو درباره این موضوع می‌گوید:
“بیماران خارجی معمولاً با مجوز رسمی دولت کشور خود به ایران می‌آیند تا پیوند کلیه انجام دهند. اما قوانین ایران اجازه نمی‌دهد که اتباع خارجی کلیه دریافت شده از ایرانی‌ها را دریافت کنند. پیوند باید بین هم‌وطنان صورت بگیرد.”
دلیل اصلی اینکه برخی بیماران خارجی در کشور خود امکان انجام پیوند کلیه را ندارند، عبارت است از:
نبود پزشکان متخصص در کشورشان.
ممنوعیت قانونی پیوند زنده به زنده در برخی کشورها.
هزینه‌های بالای عمل پیوند کلیه در کشورهای خود.
چالش‌های اقتصادی و پیوند کلیه
برخی افراد در ایران، به دلیل مشکلات مالی، حاضرند کلیه خود را بفروشند. در حالی که پیوند کلیه باید یک عمل خیرخواهانه باشد، فشار اقتصادی باعث شده برخی افراد آن را به عنوان یک راه‌حل مالی در نظر بگیرند.
در ایران، طبق قوانین موجود، مبلغی به عنوان هدیه ایثار به اهداکننده کلیه پرداخت می‌شود، اما در برخی موارد، گیرنده کلیه و اهداکننده در خارج از چارچوب‌های رسمی با هم توافق مالی می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که باعث ایجاد این شرایط شده است، افزایش هزینه‌های زندگی و مشکلات معیشتی برخی از اقشار جامعه است. اگرچه مسئولان تلاش می‌کنند جلوی تجارت اعضای بدن را بگیرند، اما نمی‌توان تأثیرات اقتصادی بر این مسأله را نادیده گرفت.
در حالی که برخی اخبار و شایعات حاکی از افزایش خرید و فروش کلیه در ایران هستند، بررسی‌ها نشان می‌دهد که روند کلی اهدای کلیه تغییر محسوسی نداشته است. هرچند مشکلات اقتصادی باعث شده برخی افراد به فروش کلیه خود فکر کنند، اما به دلیل وجود قوانین نظارتی و آزمایش‌های پزشکی سختگیرانه، بازار سیاهی به شکل گسترده برای کلیه در ایران شکل نگرفته است.
به نظر می‌رسد که بهترین راهکار برای جلوگیری از بروز مشکلات در این زمینه، افزایش حمایت‌های دولتی از بیماران کلیوی، افزایش آگاهی عمومی درباره اهدای عضو و همچنین کاهش فشارهای اقتصادی بر مردم است. اگرچه نیاز به پیوند کلیه در ایران همچنان بالاست، اما سیاست‌گذاری‌های صحیح می‌تواند از تبدیل شدن آن به یک تجارت غیرقانونی جلوگیری کند.
منبع: روزیاتو
