این موز جدید دیگر قهوه‌ای نمی‌شود
محققان یک مؤسسه زیست‌فناوری در انگلستان موز جدیدی با روش اصلاح ژنتیکی کریسپر پرورش داده‌اند که دیگر قهوه‌ای نمی‌شود. این موز جدید در سال ۲۰۲۶ وارد بازارهای جهانی می‌شود.
هر کدام از موزهایی که امروز می‌خوریم، اساسا یک نسخه شبیه‌سازی‌شده از یک نژاد از موز هستند. شاید متوجه شده باشید که موزهایی که هم‌اکنون در بازار موجود هستند، هیچ‌کدام دانه ندارند. دلیل این امر هم ساده است، هر نوع موزی که حالا در سطح جهان کشت می‌شود، اساسا یک نسخه از نژادی از موز موسوم به « موز کاوندیش» است.
موز کاوندیش حالا بیش از ۹۰ درصد از کل بازار موز در جهان را در چنبره‌ی خودش دارد. موز کاوندیش البته نه به دلیل این خوش‌طعم‌ترین موز است چنین با اقبال جهانی مواجه شده، بلکه به این دلیل که گونه‌ی سابق موز موسوم به «گروس میشل یا بیگ مایک» پس از ابتلا به یک بیماری قارچی بدخیم به نام «بیماری پاناما» کاملا از صحنه‌ی روزگار محو شد. به همین دلیل بود که صنعت موز به سمت موز کاوندیش سوق پیدا کرد. اساسا هر موزی که در بازار می‌شناسیم از لحاظ ژنتیکی همین یک موز کاوندیش است.
با این حال، هم‌اکنون نژاد گرمسیری ۴، سویه‌ای تازه از بیماری پاناما در سطح جهان گسترش پیدا کرده است که ممکن است یک نژاد محبوب دیگر موز را از بین ببرد. با این حال، موز حتی اگر از این بیماری جان سالم در ببرد، همچنان یک مشکل مهم دارد و آن هم اینکه خیلی زود به رنگ قهوه‌ای در می‌آید. با مجله حرف مرد همراه باشید:
موزهایی که زود به رنگ قهوه‌ای در می‌آیند
وقتی که موزی مانده یا اینکه تکه‌ای از پوستش بریده شده باشد یا آن را پوست بکنیم، آنزیم‌های درون موز با یک واکنش شیمیایی منجر به تبدیل شدن فنول‌های طبیعی به ملانین، همان رنگدانه‌ای که ما در موهای خود داریم می‌شوند. لکه‌های قهوه‌ای هیچ ضرری ندارند، اما علت دور ریختن یک‌سوم از کل موزهای کشت‌شده در جهان می‌شود. در حقیقت، آمارها حاکی از آن است که سالانه تا ۵ میلیارد موز در آمریکا به همین دلیل دور ریخته می‌شود.
اینجاست که محققان به فکر تولید یک نژاد جدید موز افتاده‌اند. محققان یک شرکت زیست‌فناوری در انگلستان به نام «تراپیک بایوسایسنسز» از روش اصلاح ژنتیکی کریسپر برای بُرش و از بین بردن ژن خاصی که باعث قهوه‌ای شدن موز می‌شود استفاده کردند. بدون این ژن، می‌توانید موز را قاچ کنید بدون اینکه موز به رنگ قهوه‌ای درآید. در حقیقت، گوشتِ موز با این روش تا حداقل ۱۲ ساعت پس از پوست کندن به رنگ زرد کِرمی باقی می‌ماند.
همچنین بخوانید: نوزادی با مواد ژنتیکی سه نفر متولد شد
این اختراع محققان شرکت تراپیک بایوسایسنسز به اندازه‌ای جذاب بود که مجله تایم آن را در فهرست بهترین اختراعات سال ۲۰۲۵ در زمینه تغذیه و نوشیدنی قرار داده است. نکته دیگر اینکه موز نوع جدید، اولین نوع تجاری از موز بعد از بیش از ۷۵ سال است که قرار است به بازار عرضه شود.
به گفته محققان شرکت تراپیک بایوسایسنسز، موز جدید همان طعم، بافت و رایحه موزهای کاوندیش معمولی را دارد، با این حال، برای مدت بیش‌تری تازه می‌ماند. جالب است که موز نوع جدید در دسته‌ی میوه‌های دستکاری‌شده ژنتیکی قرار نمی‌گیرد. به محصولات کشاورزی میوه‌های دستکاری‌شده ژنتیکی اساسا دی‌ان‌ای بیرونی اضافه می‌شود، اما در این موز تنها مقداری از دی‌ان‌ای از برداشته شده است. اصلاح ژنتیکی به قدری اندک است که در حالت عادی (و روی کاغذ) می‌توانست به وسیله جهش‌های طبیعی هم اتفاق بیافتد. بنابرانی، این موز در دسته محصولات تراریخته هم قرار نمی‌گیرد.
همین تمایز موز جدیدی که شرکت تراپیک بایوسایسنسز اصلاح و پرورش داده باعث می‌شود که موزهای نوع جدید به راحتی تأییدیه‌های نظارتی را دریافت کنند. هم‌اکنون کشورهای فیلیپین، آمریکا و کانادا موز جدید را مورد تأیید قرار داده‌اند.
موز نوع جدید، اولین میوه‌ای نیست که قهوه‌ای نمی‌شود
البته موز جدید که محققان شرکت تراپیک بایوسایسنسز پرورش و اصلاح ژنتیکی کرده‌اند اولین میوه‌ای نیست که به رنگ قهوه‌ای درنمی‌آید. حتما می‌دانید که میوه‌های دیگری هم همین مشکل موز را دارند. یکی از این میوه‌ها سیب درختی است. محققان کانادایی در سال ۲۰۱۵ یک نوع جدید سیب به نام «سیب آرکتیک (Arctic Apple) را با استفاده از یک روش قدیمی‌تر اصلاح ژنتیکی پرورش دادند. این روش «تداخل آران‌ای یا مکانیسم خاموشی ژن‌ها» بود که در آن محققان اساسا آنزیمی که موجب قهوه‌ای شدن گوشت سیب می‌شد را غیرفعال کردند. در حالی که نهادهای نظارتی و بهداشتی این نوع جدید سیب را تأیید کرده و آن را ایمن اعلام کردند، اما برداشت مردم و کشاورزان نسبت به سیب جدید منفی بود.
کشاورزان سیب و شرکت‌های بزرگ صنایع غذایی با پخش گسترده سیب جدید مخالفت کردند. کشاورزان سیب عنوان کردند که این سیب دستکاری ژنتیکی‌شده می‌تواند تصور سالمی که از سیب در اذهان مردم وجود دارد را کاملا از بین ببرد. همچنین نگرانی‌های زیادی نسبت به گرده‌افشانی سیب‌های جدید وجود داشت. کشاورزان از این وحشت داشتند که گرده باغ‌های سیب جدید به مزارع ارگانیگ برسد و باعث آلوده شدن این سیب‌ها شود و نهایتا گواهینامه‌ی سلامتی این میوه‌ها را باطل کند. حتی شرکت‌های بزرگ صنایع غذایی از جمله مک‌دونالد همان ابتدا حتی پیش از عرضه این نوع جدید سیب اعلام کردند که قرار نیست از آن استفاده کنند.
با این حال، موز جدید که قرار است قهوه‌ای نشود دو مزیت دارد. مزیت اول اینکه از یک تکنیک اصلاح ژنتیکی پیشرفته‌تر استفاده کرده است. این تکنیک اصلاح ژنتیکی به قدری اثرگذار و بی‌خطر بوده که حتی برای از بین بردن بیماری‌های خاص در انسان‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.
مزیت دیگر موزهای نوع جدید اینکه دیگر در این موزها خبری از گرده‌افشانی نیست. موزهای جدید کاوندیش کاملا عقیم هستند، یعنی دیگر دانه یا گرده‌ای تولید نمی‌کنند، بلکه به صورت قلمه‌زدن تکثیر پیدا خواهند کرد. از این رو، هیچ خطری نسبت به انتقال ژن‌های این موزها به سایر موزهای ارگانیک وجود ندارد.
موز نوع جدید حالا با دریافت مجوزها از نهادهای نظارتی فیلیپین، آمریکا، کانادا و چندین کشور دیگر نشان داده که احتمالا با مخالفت‌های کم‌تری نسبت به سیب آرکتیک مواجه خواهد شد.
یکی دیگر مزیت‌های موز نوع جدید این است که می‌تواند باعث کاهش بیش از ۲۵ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای نشانی از ضایعات مواد غذایی در زنجیره‌ی تأمین موز شود که پیش از این باعث دورریخته شدن میلیون‌ها تُن موز در سال می‌شد. نکته دیگر که موز نوع جدید قرار است یک بازار جدید در صنایع غذایی به وجود بیاورد. حالا برای اولین بار شاهد عرضه موزهایی خواهیم بود که به راحتی بعد از بُرش دادن به رنگ قهوه‌ای و تیره در نمی‌آیند، و اساسا می‌توان از این نوع جدید از موزها برای تهیه انواع سالادهای میوه، دسرهای پارفه با ماست استفاده کرد و همین‌طور شاهد حضور پررنگ در بخش غذاهای آماده خواهیم بود.
منبع: ZME Science
