راز حافظه قوی برخی سالمندان بالای ۸۰ سال چیست؟

تحریریه حرف مرد: مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۰ آغاز شد، سرانجام نتیجه داده است. برنامه «سوپرایجر» (SuperAger) دانشگاه Northwestern بیش از ۲۵ سال در حال اجرا بوده و گزارش جدیدی در Journal of the Alzheimer’s Association (مجله انجمن آلزایمر) جزئیات یافته‌های این گروه را ارائه می‌دهد.

این گزارش که در تاریخ ۷ آگوست منتشر شد، دامنه مطالعه و نتایج آن تا کنون — یعنی ۲۵ سال پس از آغاز — را شرح می‌دهد. در این مدت، ۲۹۰ نفر ثبت‌نام کردند تا مورد مطالعه قرار گیرند، همه بالای ۸۰ سال و از نظر شناختی سالم بودند. شرکت‌کنندگان برای توانایی بالای «به‌خاطر سپردن کلمات با تأخیر» (high delayed word recall ability) آزمایش شدند که نشان‌دهنده حافظه قوی در سنین بالاست. این سالمندان که حافظه استثنایی نشان می‌دهند، «سوپرایجر» نامیده می‌شوند.

از میان ۲۹۰ شرکت‌کننده، ۷۹ نفر اجازه دادند که پس از مرگ مغزشان کالبدشکافی شود (autopsy)، و به همین دلیل محققان توانستند ارتباطی بین زوال عقل (dementia)، به‌ویژه آلزایمر، و ساختار مغز پیدا کنند.

قشر مغز سوپرایجرها نازک نمی‌شود

گزارش می‌گوید: «سالمندان نوروتیپیکال (neurotypical: سالم از نظر عصبی) بالای ۸۰ سال نسبت به افراد نوروتیپیکال ۵۰ تا ۶۰ ساله، نازک شدن گسترده و قابل توجه قشر مغز (cortical thinning) را نشان می‌دهند، در حالی که سوپرایجرها هیچ نازک شدن قشری نسبت به گروه کنترل جوان‌تر نشان ندادند.»

قشر مغز (cerebral cortex) به طور طبیعی با افزایش سن نازک می‌شود، اما گزارش Northwestern نشان می‌دهد که این روند ممکن است در برخی افراد کندتر رخ دهد. گزارش بیان می‌کند: «به نظر می‌رسد نازک شدن قشر اجتناب‌ناپذیر است، اما احتمالاً در سوپرایجرها بسیار کندتر است.»

علاوه بر این، محققان گزارش کردند که مغز سوپرایجرها تمایل دارد پلاک‌های آمیلوئید (amyloid plaques) و توده‌های تاو (tau tangles) کمی یا حتی هیچ‌کدام نداشته باشد، که هر دو از نشانه‌های مشخص بیماری آلزایمر هستند. اگرچه علت مشخصی تعیین نشده است، محققان معتقدند که به درک زوال عقل نزدیک‌تر شده‌اند.

همچنین بخوانید: آینده‌پژوهان: عمر هزار ساله با هوش مصنوعی و رباتیک ممکن می‌شود

زوال عقل چیست؟

زوال عقل به کاهش حافظه یا توانایی ذهنی گفته می‌شود که معمولاً در سالمندان مشاهده می‌شود. آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است و حدود ۱۱٪ افراد بالای ۶۵ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

عوامل مختلفی وجود دارند که دانشمندان معتقدند می‌توانند احتمال ابتلا به آلزایمر یا زوال عقل را با افزایش سن افزایش دهند. برخی از این عوامل، همان‌طور که در مطالعه دانشگاه Northwestern یافت شد، ساختاری (structural) و ژنتیکی (genetic) هستند. با این حال، برخی دیگر ممکن است ناشی از سبک زندگی فرد باشند.

تحقیقات نشان می‌دهند که آسیب‌های تروماتیک مغزی (traumatic brain injuries) در اوایل زندگی، فشار خون بالا، افسردگی درمان‌نشده و کم‌شنوایی می‌توانند آغاز زوال عقل را تسهیل کنند. فعالیت بدنی کم و داشتن روابط شخصی کم‌معنا نیز ممکن است این بیماری تخریبی را تشدید کند.

منبع: mensjournal