کشف شواهد جدید از علل انحطاط تمدن مایاها

تحریریه حرف مرد: علی شاهرخ- تحلیل بقایای DNA باستانی کشف شده از ویرانه‌های کوپان حاکی از کاهش شدید جمعیت مایا به دلیل خشکسالی و بی‌ثباتی‌های اجتماعی از ۱۲۰۰ سال پیش است.

زیر سطح غرب هندوراس امروزی، ویرانه‌های کوپان (Copán) قرار دارد. یک محوطه باستان‌شناسی که زمانی شهری حیاتی در دنیای مایاها بود و در تقاطع میان آمریکای مرکزی و جنوبی واقع شده بود.

تحلیل ژنتیکی اخیر روی بقایای دی ان ای هفت فرد از این منطقه (از جمله یک فرد احتمالی از خانواده سلطنتی و یک قربانی مراسم آیینی) نشان می‌دهد که مردم کوپان کلاسیک از نظر ژنتیکی شباهت‌های زیادی با جمعیت‌های آرکائیک متاخر (۵۶۰۰ تا ۳۷۰۰ سال پیش)، گروه‌های بعدی مایا و جوامع مدرن مایا در مکزیک دارند.

کاهش چشمگیر جمعیت: پایان یک عصر؟

این مطالعه که در ژورنال Current Biology منتشر شده، نشانه‌هایی از کاهش شدید (اما نه نابودی کامل) جمعیت مایا را از حدود ۱۲۰۰ سال پیش نشان می‌دهد.

کوپان به عنوان یک محل سکونت انسانی، از دوره پیشاکلاسیک اولیه (قبل از حدود ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد) و با مهاجرت جوامع کوچک کشاورزی به این منطقه، پدیدار شد. در طول قرون بعدی، شاهد ظهور معماری‌های monument و کتیبه‌های سبک مایا در دوره کلاسیک اولیه، حدود ۳۰۰ تا۴۰۰ میلادی هستیم.

سپس یک عصر سیاسی جدید با تاسیس سلسله سلطنتی توسط اولین پادشاه، کینیچ یاکس کوک مو (K’inich Yax K’uk’ Mo’)، آغاز می‌شود. او احتمالا یک بیگانه بود که در حدود ۴۲۶ یا ۴۲۷ میلادی به قدرت رسید و به کوپان نقل مکان کرد. در طول ۴۰۰ سال حکومت این سلسله، شهر کوپان مرکز فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی و تشریفاتی باقی ماند و شامل مناطق مسکونی برای نخبگان و عوام بود.

یک نظریه رایج نشان می‌دهد که پادشاهی کوپان زمانی شکل گرفت که نخبگان مایا به این منطقه مهاجرت کردند و با جمعیت‌های غیرمایایی که در اصل ساکن شهر بودند، ادغام شدند. مدارک باستان‌شناسی و تاریخی نیز روایتی مشابه را بیان می‌کنند.

با این حال، دانشمندان معتقدند که داشتن داده‌های ژنتیکی مستقیم از کوپان می‌تواند امکان ردیابی دقیق‌تر نیای ژنتیکی، الگوهای مهاجرت و تغییرات جمعیتی این قوم را فراهم کند.

کشف بقایای متوفیان

برای این مطالعه، محققان استخوان‌های صخره‌ای (بخشی از جمجمه) ۱۶ فرد را از دو پروژه باستان‌شناسی جمع‌آوری کردند: یکی برنامه حفاظت جامع پارک باستان‌شناسی کوپان (PICPAC) و  دیگری پروژه باستان‌شناسی کوپان (PROARCO).

DNA با موفقیت از نمونه‌ها استخراج شد، اما تنها هفت مورد از آنها مواد کافی برای تحلیل بیشتر را به ارمغان آورد.

از این میان، پنج فرد از سازه‌های مسکونی مجزا بازیابی شدند که بیشتر آنها فاقد نشانه‌های ثروت قابل توجه بودند. با این حال، یکی از آنها بالاترین نشانه‌های ثروت را داشت و در یک آرامگاه به سبک سلطنتی دفن شده بود که احتمال می‌رود عضوی از سلسله حاکم بوده باشد. در نزدیکی او، فرد دیگری بدون هیچ نشانه‌ای از ثروت و جایگاه والا نیز کشف شد که به نظر می‌رسد صرفا یک قربانی بوده است.

ژنوم‌های تازه توالی‌یافته سپس با ژنوم‌های باستانی و مدرن آمریکایی مقایسه شدند و یک تداوم ژنتیکی قوی در منطقه مایا از دوره آرکائیک متاخر تا امروز را نشان دادند.

داده‌ها حاکی از حضور یک جمعیت محلی از دوره آرکائیک متاخر و یک جریان ژنی (۶.۱٪ ± ۲.۶٪) از جمعیت‌های مکزیکی مناطق مرتفع در دوره کلاسیک اولیه تا میانی بود که ایده حرکت جمعیت و ادغام فرهنگی در این بازه زمانی را تایید می‌کند.

شواهد DNA همچنین به کاهش شدید جمعیت مایاها از حدود ۱۲۰۰ سال پیش به دلیل خشکسالی‌های بزرگ و بی‌ثباتی اجتماعی در قرن‌های ۹ تا ۱۱ میلادی اشاره دارد. این جدول زمانی به‌طور کامل با آغاز فروپاشی تمدن کلاسیک مایا همخوانی دارد.

محققان خاطرنشان می‌کنند که این مطالعه چشم‌انداز جدیدی ارائه می‌دهد و نشان‌دهنده تداوم پایدار نیای محلی در منطقه مایا است، در حالی که تحرک گسترده‌تر فراتر از مرزهای متعارف قلمرو مایا را نیز نشان می‌دهد.

منبع: ancient-origins