نفوذ میکروپلاستیک ها به اعماق بدن انسان؛ عوارض و راهکارهای مقابله چیست؟
تحقیقات نشان می‌دهد ذرات میکروپلاستیک در مغز انسان نفوذ کرده‌اند، اما آیا این موضوع واقعا برای سلامت ما خطرناک است؟ در این مطلب نتایج آخرین تحقیقات در این باره را بررسی می‌کنیم.
تحریریه حرف مرد: علی شاهرخ- تحقیقات نشان می‌دهد ذرات ریز پلاستیک موسوم به میکروپلاستیک‌ها ضمن نفوذ به اعماق بدن ما در مغز انسان تجمع می‌کنند، اما کارشناسان می‌گویند هنوز شواهد کافی برای اثبات مضر بودن آنها وجود ندارد.
میکروپلاستیک‌ها: از قله کوه‌ها تا اعماق بدن انسان
این ذرات نامرئی پلاستیک تقریبا در همه جا یافت شده‌اند: از بلندترین کوه‌ها تا اعماق اقیانوس‌ها، در هوایی که تنفس می‌کنیم و غذایی که می‌خوریم. آنها حتی در ریه‌ها، قلب و پس از عبور از سد خونی-مغزی (Blood-Brain Barrier) در سراسر بدن انسان کشف شده‌اند.
افزایش فراگیری میکروپلاستیک‌ها به یک موضوع کلیدی در مذاکرات بین‌المللی برای تدوین اولین معاهده آلودگی پلاستیک تبدیل شده است. دور جدید این گفت‌وگوهای سازمان ملل هفته آینده در ژنو برگزار می‌شود.
تاثیرات میکروپلاستیک‌ها و ذرات حتی کوچکتری به نام نانوپلاستیک‌ها (Nanoplastics) بر سلامت انسان هنوز به طور کامل درک نشده است، اما پژوهشگران در این زمینه نسبتا جدید در حال تحقیق هستند.
مطالعه جنجالی درباره میکروپلاستیک‌ها در مغز
برجسته‌ترین مطالعه درباره حضور میکروپلاستیک‌ها در مغز، در فوریه ۲۰۲۴ در مجله نیچر مدیسین (Nature Medicine) منتشر شد. دانشمندان بافت مغز ۲۸ نفر از متوفیان سال ۲۰۱۶ و ۲۴ نفر از متوفیان سال گذشته در ایالت نیومکزیکو آمریکا را بررسی کردند و دریافتند که میزان میکروپلاستیک‌ها در نمونه‌ها با گذشت زمان افزایش یافته است.
این مطالعه زمانی سرخط خبرها شد که متیو کمپن (Matthew Campen)، سم‌شناس آمریکایی و پژوهشگر ارشد این مطالعه، به رسانه‌ها گفت که مقدار میکروپلاستیک‌های کشف شده در مغز معادل یک قاشق پلاستیکی است. او همچنین به مجله نیچر گفت که تخمین می‌زند حدود ۱۰ گرم پلاستیک از یک مغز اهدایی قابل استخراج باشد. مقداری که به یک مداد شمعی استفاده نشده تشبیه شده است.
هشدار پژوهشگران: نتیجه‌گیری عجولانه نکنید
با این حال، برخی پژوهشگران دیگر نسبت به این مطالعه کوچک هشدار داده‌اند. تئودور هنری (Theodore Henry)، سم‌شناس دانشگاه هرایوت-وات اسکاتلند، به خبرگزاری فرانسه گفت: «اگرچه این یافته جالبی است، اما باید با احتیاط تفسیر شود تا زمانی که به طور مستقل تایید گردد.» او افزود: «در حال حاضر، گمانه‌زنی‌ها درباره تأثیرات احتمالی ذرات پلاستیک بر سلامت بسیار فراتر از شواهد موجود است.»
الیور جونز (Oliver Jones)، استاد شیمی دانشگاه آرامیت استرالیا نیز به خبرگزاری فرانسه گفت که «داده‌های کافی برای نتیجه‌گیری قطعی درباره وجود میکروپلاستیک‌ها در نیومکزیکو، چه رسد به سطح جهانی، وجود ندارد.» او همچنین اظهار داشت که بعید به نظر می‌رسد مغز انسان‌ها حاوی میکروپلاستیک‌های بیشتری نسبت به فاضلاب خام باشد. همانطور که پژوهشگران تخمین زده بودند.
جونز خاطرنشان کرد که افراد مورد مطالعه قبل از مرگ کاملا سالم بودند و پژوهشگران نیز تایید کرده‌اند که داده‌های کافی برای اثبات مضر بودن میکروپلاستیک‌ها وجود ندارد. او افزود: «اگر (و به نظر من این «اگر» بزرگی است) میکروپلاستیک‌ها در مغز ما وجود داشته باشند، هنوز هیچ شواهدی از آسیب آنها در دسترس نیست.»
وبسایت خبری علوم اعصاب «The Transmitter» نیز گزارش داده است که این مطالعه حاوی تصاویر تکراری بوده، اما کارشناسان می‌گویند این موضوع بر یافته‌های اصلی آن تاثیری ندارد.
نمی‌توانیم منتظر داده‌های کامل بمانیم
بیشتر تحقیقات درباره تاثیرات میکروپلاستیک‌ها بر سلامت، از نوع مطالعات مشاهده‌ای بوده است، به این معنی که نمی‌توانند رابطه علت و معلولی را ثابت کنند. یکی از این مطالعات که سال گذشته در مجله پزشکی نیوانگلند (New England Journal of Medicine) منتشر شد، نشان می‌دهد که تجمع میکروپلاستیک‌ها در رگ‌های خونی با افزایش خطر حمله قلبی، سکته و مرگ در بیماران مبتلا به انسداد شریان‌ها مرتبط است.
همچنین آزمایش‌هایی روی موش‌ها انجام شده است، از جمله مطالعه‌ای در ژانویه ۲۰۲۴ در مجله Science Advances که حضور میکروپلاستیک‌ها را در مغز آنها تایید کرد. پژوهشگران چینی گفتند که میکروپلاستیک‌ها می‌توانند با مسدود کردن سلول‌ها، لخته‌های خون نادر در مغز موش‌ها ایجاد کنند. در حالی که تاکید کردند این پستانداران کوچک تفاوت زیادی با انسان‌ها دارند.
با این وجود، بررسی سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۲ نشان داد که «شواهد برای تعیین خطرات میکروپلاستیک‌ها برای سلامت انسان کافی نیست.» با این حال، بسیاری از کارشناسان بهداشت به اصل احتیاط (Precautionary Principle) استناد کرده‌اند و می‌گویند تهدید بالقوه میکروپلاستیک‌ها نیازمند اقدام فوری است.
گزارشی از موسسه بهداشت جهانی بارسلونا درباره خطرات سلامتی میکروپلاستیک‌ها که این هفته پیش از مذاکرات معاهده منتشر شد، اعلام کرد: «تصمیمات سیاسی نمی‌توانند منتظر داده‌های کامل بمانند.» این گزارش افزود: «با اقدام فوری برای محدود کردن مواجهه، بهبود روش‌های ارزیابی خطر و اولویت‌دهی به گروه‌های آسیب‌پذیر، می‌توانیم این مسئله فوری را قبل از تبدیل شدن به یک بحران گسترده سلامت عمومی حل کنیم.»
لازم به ذکر است، میزان تولید پلاستیک در جهان از سال ۲۰۰۰ دو برابر شده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۶۰ به سه برابر میزان فعلی برسد.
منبع: sciencealert
