جنگ حزب الله لبنان و اسرائیل: از آغاز تا ترور نصرالله

از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و آغاز دور تازه جنگ فلسطین و اسرائیل در غزه، حزب الله لبنان نیز وارد زد و خوردهای محدودی شد تا تمرکز اسرائیل از غزه را منحرف کند. درگیری حزب الله و اسرائیل رفته رفته جدی‌تر شد تا نهایتاً در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴ (۶ مهر ۱۴۰۳) به ترور سید حسن نصرالله، رهبر حزب الله لبنان، در بیروت منجر شد.

اسرائیل برای این حمله از جنگنده‌های اف۱۵آی استفاده کرد و با ریختن ده‌ها تن بمب بر سر شش آپارتمان، جمعی از رهبران حزب الله را به شهادت رساند. ارتش اسرائیل روز شنبه اعلام کرد که جنگنده‌های آن همچنین به «ده‌ها» هدف حزب الله در دره بقاع و مناطق مختلف جنوب لبنان حمله کرده‌اند و حملات همچنان ادامه دارد.

درگیری‌ها از ۱۷ سپتامبر که بر اثر انفجار دستگاه‌های پیجر در لبنان بیش از ۴۰ کشته و ۳۵۰۰ زخمی بر جای گذاشت، شدت بسیار بیشتری گرفت.

جنگ حزب الله و اسرائیل چیز جدیدی نیست و سابقه آن به بیش از نیم قرن پیش باز می‌گردد. در این مطلب تاریخچه مختصر اما کاملی از نبرد بین دو طرف را مرور می‌کنیم و به نقش حزب الله در لبنان و قدرت نظامی آن می‌پردازیم:

۱۹۸۲- اشغال بیروت و تاسیس حزب الله

۲ اوت ۱۹۸۲، یک پناهجوی سالخورده فلسطینی در شهر صبرا در غرب بیروت میان ویرانی‌های ناشی از بمباران ۱۴ ساعته نیروهای اسرائیلی در روز گذشته سرگردان است. (عکس: آسوشیتدپرس)در ژوئن ۱۹۸۲ اسرائیل به لبنان حمله کرد. این حمله ظاهراً در پاسخ به حملاتی که سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) از جنوب لبنان صورت می‌داد انجام شد. پس از آن به مدت ۷ سال جنگ داخلی لبنان را فرا گرفت.

اسرائیل به امید استقرار یک دولت دوست در لبنان، جنوب را اشغال کرد و تا بیروت غربی، جایی که ساف مستقر بود، پیش رفت و آن را محاصره کرد.

پس از توافقی ساف عازم تونس شد، اما ارتش اسرائیل در لبنان ماند و از بازوهای محلی خود در جنگ داخلی حمایت کرد و در کشتار صبرا و شتیلا مشارکت داشت. در این جنایت، شبه‌نظامیان راست‌گرای لبنان با هماهنگی ارتش اسرائیل طی دو روز بین ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ پناهجوی فلسطینی و غیرنظامی لبنانی را کشتند.

چندین گروه لبنانی برای دفع تهاجم تشکیل شدند که یکی از آن‌ها از مسلمان شیعه بود که به طور سنتی جمعیتی آرام بودند.

حزب الله زاییده افکار رهبران مسلمان بود که بنا بر گزارش‌ها از سوی ایران حمایت می‌شد و به آنها دستور عقب زدن اسرائیل داده شد.

حزب الله با جلب حمایت جوانان ناراضی و ساکنان دره بقاع و ضاحیه جنوبی بیروت – مناطق حاشیه نشین با جمعیت قابل توجه شیعه – به سرعت به قدرتی مهم در لبنان تبدیل شد.

۱۹۸۳ – حملات به نظامیان خارجی

بین سال‌های ۱۹۸۲ و ۱۹۸۶، چند حمله علیه حضور نیروهای نظامی خارجی توسط گروه‌های مختلف انجام شد که مسئولیت آن برعهده می‌گرفتند، اما بسیاری از آنها به گردن حزب‌الله افتادند.

در ۲۳ اکتبر ۱۹۸۳، بمب گذاری مقر تفنگداران آمریکایی در بیروت، بیش از ۳۰۰ نیروی حافظ صلح فرانسوی و آمریکایی را کشت.

مسئولیت این بمب گذاری را گروه جهاد اسلامی بر عهده گرفت که به عقیده بسیاری پوششی برای حزب الله بود.

۱۹۸۵ – رشد حزب الله

در سال ۱۹۸۵، قدرت رزمی حزب‌الله به حدی افزایش یافت که همراه با گروه‌های متحد، ارتش اسرائیل را مجبور به عقب‌نشینی به رودخانه لیتانی در جنوب لبنان کرد.

اسرائیل آنجا را «منطقه امنیتی» در امتداد مرزهای لبنان و اسرائیل اعلام کرد.

ناظر این منطقه امنیتی «ارتش جنوب لبنان» (SLA) تحت تسلط مسیحیان بود که معمولاً به عنوان یک نیروی نیابتی اسرائیل شناخته می‌شد و تا زمان عقب نشینی اسرائیل در سال ۲۰۰۰ به حمایت از اشغال جنوب لبنان ادامه داد.

۱۹۹۲ – ورود حزب الله به سیاست

در فوریه ۱۹۹۲ خودروی سید عباس موسوی، دبیرکل حزب الله لبنان هدف حمله بالگردهای اسرائیلی قرار گرفت و در جریان آن او به همراه همسر و فرزندش به شهادت رسیدند. پس از موسوی، سید حسن نصرالله رهبری این گروه را بر عهده گرفت.

در سال ۱۹۹۲، پس از پایان جنگ داخلی لبنان (۱۹۷۵-۱۹۹۲)، حزب الله با کسب ۸ کرسی از ۱۲۸ کرسی پارلمان لبنان، وارد عرصه سیاست پارلمانی شد.

رفته رفته کرسی‌های حزب الله افزایش یافته و این گروه و متحدانش اکنون ۶۲ کرسی در پارلمان دارند.

حزب الله همچنین برنامه‌های اجتماعی گسترده‌ای را در مناطقی که حضورش قوی‌تر است اجرا می‌کند که به افزایش تاثیرگذاری آن منجر شده است.

۱۹۹۳ – جنگ هفت روزه اسرائیل و حزب الله

در ژوئیه ۱۹۹۳، اسرائیل در آنچه «عملیات تصفیه حساب» نام گذاشت، به لبنان حمله کرد. این جنگ در لبنان به جنگ هفت روزه معروف است.

این حمله پس از آن صورت گرفت که حزب‌الله در پاسخ به حملات اسرائیل به یک اردوگاه و روستای آوارگان در لبنان، به شمال اسرائیل حمله کرد و تلفاتی گرفت.

در این درگیری ۱۱۸ غیرنظامی لبنانی کشته و ۵۰۰ نفر دیگر زخمی شدند و هزاران ساختمان ویران شدند.

۱۹۹۶ – جنگ آوریل و قانا

سه سال بعد، در ۱۱ آوریل ۱۹۹۶، اسرائیل یک حمله ۱۷ روزه دیگر را آغاز کرد با این هدف که حزب الله را به فراسوی رودخانه لیتانی و محدوده‌ای که بتواند به اهداف اسرائیل حمله کند، عقب براند.

این نبرد را لبنانی‌ها تجاوز آوریل می‌نامند، و در اسرائیل به نام «عملیات خوشه‌های خشم» نامیده می‌شود که از نام رمان جان اشتاین‌بک نویسنده آمریکایی گرفته شده است که سال ۱۹۳۹ منتشر شد.

در نتیجه این جنگ تلفات نظامی و غیرنظامی قابل توجهی به دو طرف وارد شد و زیرساخت‌های لبنان به شدت آسیب دید.

در ۱۸ آوریل، اسرائیل یک مجتمع سازمان ملل متحد در نزدیکی روستای قانا در جنوب لبنان اشغالی را بمباران کرد که حدود ۸۰۰ غیرنظامی آواره در آنجا پناه گرفته بودند.

در این حمله ۱۰۶ غیرنظامی از جمله حداقل ۳۷ کودک کشته و حدود ۱۱۶ نفر مجروح شدند. چهار سرباز فیجیایی که به عنوان نیروهای حافظ صلح موقت از طرف سازمان ملل اعزام شده بودند نیز به شدت مجروح شدند.

۲۰۰۶ – جنگ ژوئیه

حزب الله طی عملیاتی در سال ۲۰۰۶ در سرزمین‌های اشغالی فلسطینی، سه سرباز اسرائیلی به نام‌های وسیم نزال، عیال بنین و شانی تورگمان را کشت و دو تن به نام‌های ایهود (اودی) گلدواسر و الداد رِگِو را اسیر کرد.

حزب الله در ازای آزادی سربازان اسرائیلی خواستار آزادی اسرای لبنانی شد. در نهایت، اجساد گلدواسر و رِجِو دو سال بعد در ازای پنج اسیر لبنانی به آنها تحویل داده شد.

در اواخر همان ماه، جنگ ژوئیه آغاز شد که به جنگ ۳۳ روزه معروف است. در جریان این نبرد نزدیک به ۱۲۰۰ لبنانی کشته و ۴۴۰۰ نفر زخمی شدند که اکثر آنها غیرنظامی بودند. در همین حال، از سوی اسرائیل ۱۵۸ کشته گزارش شد که بیشتر آنها سرباز بودند.

۲۰۰۹ – به‌روزرسانی مانیفست

در سال ۲۰۰۹، حزب الله مانیفست خود را به روز کرد و در حالی که همچنان مخالفت با اسرائیل و حمایت مستمر از ایران را در آن حفظ کرده بود، متعهد به ادغام در شکلی دموکراتیک از حکومت شد که به جای منافع فرقه‌ای، نماینده وحدت ملی بود. این دومین اعلامیه آن پس از نامه سرگشاده ۱۹۸۵ بود که اهداف داخلی کاملاً متفاوتی داشت.

مانیفست سال ۲۰۰۹ ایده مقاومت در برابر اسرائیل را مضاعف کرد و در عین حال نشان داد که حزب الله تا چه اندازه در تمام لایه‌های لبنان تثبیت شده است.

۲۰۱۲ – حزب الله در جنگ داخلی سوریه

حزب الله از سال ۲۰۱۲ برای حمایت از دمشق وارد جنگ داخلی سوریه شد، اقدامی که توسط بسیاری از حامیان عرب سابق آن مورد انتقاد قرار گرفت و از طرف یکی از روحانیان بنیانگذاران این گروه، صبحی الطفیلی نیز محکوم شد.

با این حال، حامیان حزب الله می‌گویند که اعزام نیرو به سوریه در جلوگیری از تجاوز گروه‌های مسلح به ویژه داعش به لبنان و همچنین کسب تجربه گسترده در میدان جنگ نقش داشته است.

۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴ – جنگ غزه و نقش حزب الله

در اکتبر سال ۲۰۲۳، حزب‌الله به پشتیبانی از غزه راکت‌هایی را به اسرائیل شلیک کرد. این پس از آن بود که غزه در پی حمله غافلگیرانه حماس به اسرائیل که منجر به کشته شدن ۱۱۳۹ نفر و اسارت حدود ۲۵۰ نفر شد، هدف بمباران اسرائیل قرار گرفت. اسراییل به حملات حزب الله پاسخ داد.

به گفته وزارت بهداشت لبنان، ۹۷۰۰۰ نفر در لبنان مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند و ۵۶۶ نفر کشته شده‌اند. حداقل ۱۳۳ نفر غیرنظامی بودند.

حدود ۶۰۰۰۰ اسرائیلی هم از منطقه مرزی شمال سرزمین‌های اشغالی فلسطینی تخلیه شدند. ساکنان دو طرف مرز هنوز به خانه‌های خود بازنگشته‌اند.

اسرائیل حملات و ترورهایی را در لبنان و سوریه انجام داده و شماری از رهبران ارشد حزب الله و حماس را کشته است.

در جریان یکی از خطرناک‌ترین دوره‌های یک سال گذشته و پس از حمله ۱ آوریل اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق حزب الله نقش آفرینی کرد و دو هفته بعد که ایران به اسرائیل پاسخ داد، در حمایت از تهران ایستاد.

در ۲۸ ژوئیه، ۱۲ کودک و نوجوان سوری در یک زمین فوتبال در بلندی‌های جولان اشغالی کشته شدند، حادثه‌ای که باعث تشدید تنش شد.

اسرائیل و حزب‌الله مسئولیت این حادثه را رد کردند، اما اسرائیل این فاجعه را بهانه ترور چند روز بعد فؤاد شکر، فرمانده حزب‌الله، در جنوب بیروت قرار داد.

شهادت شکر و همچنین ترور اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس طی تنها چند روز، منطقه را در حالت آماده باش کامل قرار داد.

حزب الله در اواخر اوت به عنوان اولین مرحله از واکنش خود به ترور شکر، یک حمله موشکی انجام داد.

سپتامبر ۲۰۲۴ – حمله پیجرها

در ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۴، هزاران پیجر دستی متعلق به نیروهای حزب الله لبنان منفجر شدند و این اتفاق روز بعد نیز رخ داد. در نتیجه آن بیش از ۴۰ نفر کشته و بیش از ۳۵۰۰ نفر، از جمله سفیر ایران در لبنان، زخمی شدند. حزب‌الله تأیید کرد که اسرائیل را مسئول می‌داند و وعده داد انتقام بگیرد.

۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴- ترور سید حسن نصرالله

عصر روز جمعه ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴، جت‌های جنگنده اسرائیلی در عملیات موسوم به «نظم نوین» نزدیک به ۸۰ تن بمب سنگرشکن بر سر ساختمان‌هایی در ضاحیه جنوبی بیروت ریختند که حسن نصرالله به همراه شماری دیگر از فرماندهان حزب الله و سپاه پاسداران ایران، از جمله علی کرکی، فرمانده جبهه جنوبی حزب الله و سرتیپ عباس نیلفروشان، فرمانده عملیات سپاه نیز در آن حضور داشتند. با این حمله انتظار می رود که جنگ حزب الله و اسرائیل وارد مرحله تازه‌ای شود.

نقش حزب الله در لبنان چیست؟

حزب الله چند وزیر در دولت و نمایندگانی در پارلمان دارد. پس از ترور رفیق حریری، نخست وزیر سابق لبنان در سال ۲۰۰۵، که منجر به خروج نیروهای سوری از این کشور شد، نقش حزب الله برجسته‌تر شد. حریری نماد نفوذ عربستان سعودی در سیاست لبنان بود.

در سال ۲۰۱۶، میشل عون که مورد حمایت حزب الله بود، رئیس جمهور شد. دو سال بعد، حزب الله و متحدانش در اولین انتخابات سراسری لبنان طی ۹ سال، اکثریت پارلمان را به دست آوردند.

در سال ۲۰۲۲، بلوک حزب الله اکثریت را از دست داد، اما همچنان نقشی اساسی در سیاست لبنان را حفظ کرد.

قدرت نظامی حزب الله چقدر است؟

حزب الله مهم‌ترین نیروی شبه نظامی جهان عرب و یکی از قدرتمندترین گروه‌های غیردولتی در جهان، با ساختار سازمانی قوی و زرادخانه‌ای قابل توجه است.

در سال ۲۰۲۱، نصرالله گفت که این گروه ۱۰۰ هزار رزمنده دارد. در سال ۲۰۲۲، موسسه مطالعات استراتژیک شمار نیروهای فعال حزب الله را ۲۰ هزار نفر برآورد کرد.

توانایی‌های نظامی حزب الله طی سال‌ها افزایش یافته است. اسرائیل برآورد می‌کند که حزب الله حدود ۱۵۰ هزار راکت و موشک، از جمله موشک‌های هدایت شونده و پرتابه‌های دوربرد دارد که می‌توانند به هر نقطه‌ای از سرزمین‌های اشغالی فلسطینی برسند.

حزب الله در جریان درگیری‌های اخیر خود با اسرائیل، به تدریج سلاح‌های جدیدی را به نمایش گذاشته است.

در حالی که این گروه در ابتدای درگیری‌ها موشک‌ها و راکت‌های ضد تانک شلیک می‌کرد، رفته رفته و برای اولین بار پهپادهای انفجاری و موشک‌های زمین به هوا را معرفی کرد.