نفرین فراعنه؛ از مرگ‌های هولناک تا درمان سرطان
ماجرای کشف آرامگاه توت عنخ آمون، فرعون مصر باستان با مرگ و میرهای مرموزی که رقم زد باعث دامن زدن به شایعات «نفرین فراعنه» شد. اما حالا محققان ممکن است از آنچه بیش از یک قرن قبل احتمالا باعث نفرین شده بود، برای درمان سرطان بهره ببرند.
هاوارد کارتر، باستان‌شناس بریتانیایی در نوامبر ۱۹۲۲وارد گذرگاهی در دره‌ی پادشاهان را کشف کرد به مقبره توت عنخ آمون می‌رسید. این مقبره برای مدت ۳ هزار سال کاملا دست‌نخورده باقیمانده بود. وقتی از کارتر در مورد آنچه دیده سوال کردند، گفت: «بله چیزهای شگفت‌انگیزی دیدم.»
با این حال چند ماه بعد، لرد کارنارون، حامی مالی کارتر به علت یک بیماری مرموز جان سپرد. در سال‌های بعدی برخی از اعضای تیم که در اکتشافات حضور داشتند هم به همین سرنوشت دچار شدند تا رفته رفته شایعات زیادی در مورد «نفرین فراعنه» پخش شود. ماجرای نفرین فراعنه همچنان بعد از بیش از یک قرن از یادها نرفته‌اند.
برای مدت‌های مدیدی این مرگ‌های مرموز را به علل ماوراءالطبیعه نسبت می‌دادند، با این حال، دلایل علمی هم در این سربرآوردند. یکی از نظریات یک قارچ سمی موسوم به زردافشانکچه یا آسپرژیلیوس فلاووس را عامل مرگ‌های مرموز مقبره فرعون مصر باستان می‌داند. اکنون ممکن است همین ارگانیسم سابقا مرگبار به سلاحی قوی برای درمان سرطان تبدیل شده باشد.
برای مدت‌های مدیدی این مرگ‌های مرموز را به علل ماوراءالطبیعه نسبت می‌دادند
آسپرژیلیوس فلاووس یک کپک بسیار رایج است که در خاک، گیاهان و غلات انبارشده یافت می‌شود. این قارچ به خصوص به دلیل توانایی بسیار بالایش در زنده ماندن در محیط‌های ناسازگار از جمله مقبره‌های باستانی که هزاران سال مهر و موم شده‌اند شناخته می‌شود.
با برهم خوردن این قارچ هاگ‌هایی آزاد می‌کند که می‌توانند باعث عفونت‌های شدید تنفسی به خصوص در افرادی که دستگاه ایمنی ضعیفی دارند شود. شاید همین امر در وهله اول باعث دامن زدن با ماجرای نفرین فراعنه و اتفاقات مرموز پس از کشف آرامگاه توت عنخ آمون و موارد مشابه شده باشد. در یک مورد دیگر، چندین محقق در دهه ۱۹۷۰ که وارد آرامگاه باستانی کازیمیر چهارم یاگیلون در لهستان شده بودند به همین ترتیب جان سپردند. در هر دوی این موارد تاریخی بعدا تحقیقات نشان داد که سموم قارچ آسپرژیلیوس فلاووس باعث مرگ و میرها شده است.
حالا آسپرژیلیوس فلاووس با وجود بدنامی خود یک بار دیگر در کانون توجهات و این بار به دلیلی کاملا مثبت قرار گرفته است. اکنون محققان دانشگاه پنسیلوانیا کشف کردند که این قارچ گروهی منحصر به فرد از مولکول‌ها را تولید می‌کند که قابلیت درمان سرطان را دارند.
این مولکول‌ها به گروهی موسوم به پپتیدهای سنتز شده ریبوزومی و اصلاح‌شده پس از ترجمه یا آرآی‌پی‌پی‌ها (RiPPs) تعلق دارند. آرآی‌پی‌پی‌ها توسط ریبوزوم، کارخانه سنتز پروتئین سلول ساخته می‌شوند و بعدا برای بهبود عملکرد به لحاظ شیمیایی دچار تغییراتی می‌شوند.
در حالی که هزاران آرآی‌پی‌پی در باکتری‌ها شناسایی شده، اما تاکنون فقط تعداد انگشت‌شماری از آنها در قارچ یافت شده است. روند پیدا کردن این آرآی‌پی‌پی‌ها در قارچ‌ها به هیچ‌وجه ساده نیست. محققان به امید سرنخ‌های شیمیایی امیدوارکننده از وجود این مولکول‌ها ۱۲ سویه‌ی مختلف آسپرژیلیوس فلاووس را غربالگری کردند. آسپرژیلیوس فلاووس به سرعت در طی تحقیقات به عنوان نامزد اصلی این تحقیقات شناخته شد.
همچنین بخوانید: افشای راز سازندگان اهرام مصر با کشفیات جدید: نظریه بردگان رد شد!
محققان بعدا مواد شیمیایی گونه‌های مختلف قارچ را با ترکیبات آرآی‌پی‌پی شناخته‌شده مقایسه کردند و بعد از تطبیق دادن آنها به نتایج مثبتی رسیدند. خالص‌سازی این موارد شیمیایی هم یک بخش دیگر این تحقیقات بود. شاید همین پیچیدگی آرآی‌پی‌پی‌های با منشأ قارچی باعث شده باشد که این چنین فعالیت زیست‌شناختی چشمگیری داشته باشند.
بالاخره محققان چهار آرآی‌پی‌پی مختلف را از قارچ آسپرژیلیوس فلاووس جدا کردند. این مولکول‌های با ساختار منحصر به فرد دارای ویژگی بودند که پیش از این هیچ‌وقت در تحقیقات علمی-دستکم با این جزئیات- دیده نشده بود. محققان این ترکیبات جدید را آسپرژی‌مایسین‌ها نامگذاری کردند که از نام قارچی که در آن کشف شده بودند برگرفته شده است.
همان هاگ‌های کشنده‌ای که موجب مرگ و وحشت شده بودند حالا ممکن است برای ساخت داروهای نجات‌دهنده جان انسان به کار روند
گام بعدی این تحقیقات نوآورانه آزمایش آسپرژی‌مایسین‌ها در مقابل سلول‌های سرطانی انسان بود. این ترکیب توانست در برخی موارد جلوی رشد سلول‌های سرطانی را بگیرد. موضوعی که به خوبی نشان می‌دهد که آسپرژی‌مایسین‌ها می‌توانند روزی به یک درمان جدید برای انواعی از سرطان تبدیل شوند.
پتانسیل چشمگیر قارچ‌ها
کشف آسپرژی‌مایسین‌ها همچنین ممکن است بتواند عوارض جانبی درمان سرطان را هم کاهش دهد. اما کشف این ترکیبات تنها ابتدای راه است. محققان همچنین توانسته‌اند که خوشه‌های ژنی مشابهی را در سایر قارچ‌ها کشف کنند. موضوعی که به خوبی نشان می‌دهد، آرآی‌پی‌پی‌های قارچی بسیار زیادی همچنان کشف نشده باقیمانده‌اند. این امر به خودی خود نوید کشف‌های شگفت‌انگیز دیگر را می‌دهد.
موضوع مهم دیگر اینکه تقریبا تمام آرآی‌پی‌پی‌هایی که تا به حال یافت شدند، همگی دارای فعالیت زیست‌شناختی قوی بوده‌اند و همین این حوزه را به حوزه تحقیقاتی فوق‌العاده بکر و شگفت‌انگیزی تبدیل می‌کند. گام بعدی محققان آزمایش آسپرژی‌مایسین‌ها در سیستم‌های و مدل‌های مختلف است. با این حال، امید است که در نهایت این تحقیقات به مرحله آزمایش‌های بالینی بر روی انسان برسد. در صورتی که این تحقیقات در نهایت به موفقیت برسند، این مولکول‌ها هم می‌توانند به جمع سایر داروهای مشتقه از قارچ مانند پنی‌سیلین-که پیش از این انقلابی در پزشکی بوده- بپیوندند.
ماجرای آسپرژیلیوس فلاووسیکی از آن نمونه‌های باورنکردنی طبیعت است که هم می‌تواند خطرناک و هم مفید باشد. برای مدت چندین قرن از این قارچ به عنوان قاتل خاموش در مقبره‌ها و آرامگاه‌های باستانی نام برده می‌شد و حتی موجب مرگ‌های مرموزی شد که بعدا به داستان نفرین فراعنه دامن زدند. اما امروز دانشمندان توانسته‌اند که این ترس را به یک امید بدل کنند و دقیقا همان هاگ‌های کشنده‌ای که موجب مرگ و وحشت شده بودند حالا ممکن است برای ساخت داروهای نجات‌دهنده جان انسان به کار روند.
منبع: Ancient Origins
