نخستین تصاویر تلسکوپ ورا روبین؛ ثبت بیش از ۱۰ میلیون کهکشان در یک قاب
رصدخانه ورا روبین با انتشار نخستین تصویر ۳۲۰۰ مگاپیکسلی خود، جهانی شامل بیش از ۱۰ میلیون کهکشان را از خوشه دوشیزه به نمایش گذاشت و آغازگر یکی از بلندپروازانه‌ترین پروژه‌های تصویربرداری کیهانی شد.
رصدخانه «ورا روبین»، دوشنبه هفته گذشته (۲۳ ژوئن) نخستین مجموعه تصاویر خود را در دسترس عموم قرار داد و جهان را با یکی از دقیق‌ترین عکس‌هایی که تاکنون از فضا گرفته شده، شگفت‌زده کرد.
رصدخانه ورا روبین با بهره‌گیری از بزرگ‌ترین دوربین دیجیتال جهان، قرار است در طی ۱۰ سال آینده، فیلمی تایم‌لپس از سراسر آسمان شب تهیه کند. در رونمایی باشکوه اخیر، تیم ورا روبین تصویری خیره‌کننده منتشر کرد که بیش از ۱۰ میلیون کهکشان را درون و اطراف «خوشه کهکشانی دوشیزه» (Virgo) ثبت کرده است؛ این خوشه در فاصله تقریبی ۵۵ میلیون سال نوری از زمین و در صورت فلکی دوشیزه قرار دارد.
دانشمندان پروژه ورا روبین در کنفرانس خبری روز دوشنبه گفتند تصویر کامل تلسکوپ با وضوح ۳۲۰۰ مگاپیکسل آن‌چنان وسیع و پرجزئیات است که چشم انسان قادر به درک کاملش نیست. خوشبختانه، تیم رصدخانه ورا روبین نسخه‌ای قابل بزرگ‌نمایی و جست‌وجو از این تصویر را در وب‌سایت خود منتشر کرده است. این تصویر پر است از نماهای حیرت‌آور از اجرام کیهانی، که هر یک، همچون تابلویی هنری هستند.
در ادامه برخی از خیره‌کننده‌ترین صحنه‌ها را همراه با مختصات‌شان معرفی می‌کنیم تا بتوانید آن‌ها را در تصویر تاریخی ورا روبین بیابید.
کهکشانی مارپیچی با طرح باشکوه
کهکشان مارپیچی «مسیه ۶۱» (یا M61) همچون آینه‌ای آسمانی، تصویری از نمای بیرونی کهکشان «راه شیری» خودمان به ما ارائه می‌دهد. این کهکشان از روبه‌رو به ما نمایان است، یعنی ما صورت گسترده کهکشان را می‌بینیم، نه لبه‌های باریک آن. این کهکشان بازوهای مارپیچی پرقدرت و خوش‌ساختی دارد که به مرکز درخشان آن منتهی می‌شوند؛ مرکزی که میزبان یک سیاه‌چاله کلان‌جرم است.
با اینکه کهکشان مسیه ۶۱ در فاصله‌ای حدود ۵۵ میلیون سال نوری از زمین قرار دارد، اخترشناسان قرن‌هاست آن را مطالعه می‌کنند؛ به‌گفته ناسا، نخستین بار در سال ۱۷۷۹ کشف شد و امروزه با تلسکوپ‌های خانگی مناسب نیز قابل مشاهده است. شما می‌توانید آن را در پایین مرکز تصویر ورا روبین از «خوشه دوشیزه»، دقیقاً در زیر یک کهکشان مارپیچی کوچک‌تر و آبی‌رنگ‌تر بیابید.
برخورد سه‌گانه کهکشانی
در گوشه بالا-راست تصویر جدید ورا روبین، سه کهکشان مارپیچی بیش از حد به یکدیگر نزدیک شده‌اند. درحالی که هنوز می‌توان بازوهای مارپیچی جداگانه‌ای را تشخیص داد، این سه کهکشان درگیر یک کشمکش گرانشی هستند که به‌تدریج آن‌ها را به سوی یکی‌شدن می‌کشاند؛ ترکیبی آشفته و گازی. پل‌هایی از ماده بین این کهکشان‌های پیچ‌خورده کشیده شده‌اند، درحالی‌که به آرامی درحال ادغام هستند.
چنین برخوردهایی در کیهان رایج‌اند؛ دانشمندان معتقدند که کهکشان راه شیری ما دست‌کم ۱۲ بار طی ۱۲ میلیارد سال گذشته با دیگر کهکشان‌ها ادغام شده است.
همچنین بخوانید: ایزوتوپ‌های متانول در اطراف ستاره‌ای جوان شناسایی شدند
ستاره‌ای درخشان و نزدیک
اگرچه بیشتر اجرام خوشه دوشیزه فراتر از مرزهای کهکشان ما قرار دارند، رصدخانه ورا روبین توانسته تعداد اندکی از ستارگان نزدیک را نیز در میدان دید خود ثبت کند. این ستارگان را می‌توان از طریق پره‌های پراش‌مانند و پروانه‌ای‌شکل و درخشش سرخ رنگشان تشخیص داد؛ آن‌ها در کهکشان راه شیری و در فاصله‌ای میلیون‌ها برابر کمتر از خوشه دوشیزه قرار دارند. این پره‌ها و درخشش هاله‌مانند، حاصل پراکندگی نور در اجزای اپتیکی تلسکوپ هستند و به دانشمندان کمک می‌کنند که ستارگان نزدیک را از کهکشان‌های دور تشخیص دهند.
خوشه کهکشانی غول‌پیکر
خوشه‌های کهکشانی بزرگ‌ترین ساختارهای جهان هستند که به واسطه گرانش به هم متصل شده‌اند. خوشه‌ی دوشیزه، که سوژه‌ی تصویر نخست ورا روبین است، طبق برآورد ناسا حدود ۲۰۰۰ کهکشان را در بر می‌گیرد که در فاصله‌ای نسبتاً نزدیک به هم درحال گردش‌اند.
اما اگر به فراتر از اجرامی که در پیش‌زمینه تصویر قرار دارند بنگریم، ورا روبین به ما نشان می‌دهد که یک خوشه کهکشانی از بیرون چگونه به نظر می‌رسد. هر لکه نارنجی و مه‌آلود نوری در این بخش از تصویر، کهکشانی است که حاوی میلیاردها ستاره است و میلیاردها سال نوری از زمین فاصله دارد. رگه‌هایی کم‌نور از گاز و غبار بین این کهکشان‌های دوردست دیده می‌شود. گرچه با چشم غیرمسلح نمی‌توان آن را دریافت، کهکشان ما نیز عضوی از خوشه‌ای مشابه به نام ابرخوشه‌ی دوشیزه است که هم خوشه کهکشانی «گروه محلی» (خوشه‌ای کهکشانی که راه شیری نیز جزو آن است) و هم خوشه دوشیزه دربردارد.
یک جفت کهکشان با مرزهای مشخص
دو کهکشان مارپیچی، با احترامی متقابل، بدون اینکه با هم برخورد کرده باشند، در تصویر نمایان‌اند. برخلاف برخوردهای کهکشانی شلوغ در نقاط دیگر خوشه دوشیزه، در اینجا هیچ ادغامی در جریان نیست. دلیل آن یک خطای دید ظریف است: اگرچه این دو کهکشان کنار هم دیده می‌شوند، یکی بسیار دورتر از دیگری قرار دارد.
به گفته تیم رصدخانه ورا روبین، کهکشان سمت راست (NGC 4411) حدود ۵۰ میلیون سال نوری با زمین فاصله دارد، درحالی‌که همتای سمت چپش (NGC 4411b) در فاصله‌ای بیش از ۷۰ میلیون سال نوری قرار گرفته است. با وجود فضای زیاد میان دو کهکشان، و نمای روبه‌رو نسبت به زمین، می‌توانیم از دیدن هر دو در شکوهی بدون تنش لذت ببریم.
پنکیک کیهانی
در سرتاسر تصویر، پرتوهای کشیده و درخشان در درون هاله‌هایی کروی می‌درخشند. اگر به اندازه کافی بزرگ‌نمایی کنید، متوجه می‌شوید که بسیاری از آن‌ها کهکشان‌های مارپیچی هستند، اما از لبه به ما نمایان‌اند و صورتشان از ما دور است. برخلاف کهکشان‌هایی که از روبه‌رو دیده می‌شوند، این اجرام به‌صورت دیسک‌هایی تخت و پنکیک‌مانند دیده می‌شوند که در غباری درخشان پوشیده شده‌اند.
حتی اگر به‌دقت به کهکشان (NGC 4343) نگاه کنید، بازوهای مارپیچی آن را نخواهید دید؛ اما می‌توانید هسته فعال کهکشانی را در مرکز آن مشاهده کنید، جایی که یک سیاه‌چاله کلان‌جرم در حال بلعیدن ماده است و با کشیدن آن به‌سوی خود با سرعتی نزدیک به سرعت نور، درخشان شده است.
منبع: زومیت
