۳ پهپاد و موشک که در حمله ایران به اسرائیل نقش اصلی را داشتند

حمله ایران به اسرائیل که شب شنبه، ۲۵ فروردین ۱۴۰۲، آغاز شد، نخستین حمله مستقیم از خاک ایران به سرزمین های اشغالی بود. این حمله هفت ماه پس از آغاز دور تازه درگیری های اسرائیل و فلسطین و در واکنش به حمله هوایی اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران و شهادت ۷ مستشار نظامی صورت گرفت.

دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل مدعی شد که ایران ۱۷۰ پهپاد، بیش از ۳۰ موشک کروز و بیش از ۱۲۰ موشک بالستیک را به سمت اسرائیل شلیک کرد. به گفته کارشناسان، استفاده از این تعداد موشک و پهپاد در چنین مدت زمان کوتاهی یک رکورد تاریخی است.

اگرچه ایران به طور رسمی تعداد و نوع پهپادها و موشک های به کار رفته در عملیات خود را اعلام نکرد، اما از پهپاد شاهد ۱۳۶، موشک کروز پاوه، و موشک بالستیک عماد به عنوان نقش آفرینان اصلی حمله به اسرائیل یاد می شود.

پهپاد شاهد ۱۳۶

پهپاد شاهد ۱۳۶ یک پهپاد انتحاری، یا به زبان فنی تر مهمات سرگردان ساخت ایران است  که توسط صنایع هوایی شاهد طراحی شده و توسط شرکت هسا در اصفهان تولید می شود. گفته می شود طراحی آن برگرفته از پهپاد سرگردان ARD-10 آفریقای جنوبی است.

شاهد ۱۳۶ بسیار شبیه شاهد ۱۳۱ است، اما ابعاد بزرگ تری نسبت به آن دارد. طول این پهپاد دلتا شکل یا مثلثی ۳.۵ متر و فاصله نوک دو بال آن از هم ۲.۵ متر است. وزن این پهپاد انتحاری ۲۰۰ کیلوگرم است که ۳۶ تا ۵۰ کیلوگرم آن به یک کلاهک انفجاری قوی اختصاص دارد.

شاهد ۱۳۶ از یک موتور پیستونی با توان ۵۰ اسب بخار استفاده می کند که حداکثر سرعت آن را به ۱۸۵ کیلومتر بر ساعت می رساند. در مهرماه ۱۴۰۲ از نمونه مجهز به موتور مینی جت با نام پهپاد شاهد ۲۳۸ رونمایی شد که انتظار می رود به سرعت ۴۰۰ کیلومتر بر ساعت برسد. البته این تغییر باعث شده است که برد ۲۰۰۰ کیلومتری شاهد ۱۳۶ به ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر در شاهد ۲۳۸ کاهش پیدا کند.

در پهپاد شاهد ۱۳۶ خبری از سامانه هدایت کنترل همزمان و دوربین اپتیکی نیست و از یک سامانه ناوبری اینرسی ساده با جی پی اس غیرنظامی استفاده می شود که ایجاد اختلال روی آن را دشوار می کند.

ابعاد بزرگ و سرعت کم پهپاد شاهد موجب شده است که برای هدف های نظامی چندان موثر نباشد. در عوض قیمت کم آن که بین ۲۰ هزار تا ۵۰ هزار دلار برآورد می شود آن را برای انجام حملات گروهی و سردرگم کردن پدافند دشمن به گزینه ای ایدئال تبدیل می کند.

در جریان حمله ایران به اسرائیل نیز از این پهپادها برای درگیر کردن سامانه های پدافندی دشمن استفاده شد تا به این ترتیب موشک های کروز و بالستیک بتوانند به آسمان اسرائیل نفوذ کرده و به اهداف مورد نظر اصابت کنند.

گفته می شود در حمله انصارالله یمن به تاسیسات نفتی آرامکو از این پهپاد استفاده شده است و حوثی ها هم اکنون نیز از آن برای حملات خود در دریای سرخ استفاده می کنند. البته شاهد ۱۳۶ شهرت خود را مدیون جنگ اوکراین است. جایی که به ادعای کشورهای غربی، روسیه به شکلی گسترده از این پهپاد استفاده می کند و اوکراینی ها به خاطر صدای آن که شبیه موتورسیکلت است، به آن لقب «موتور پرنده» داده اند.

مشخصات پهپاد شاهد ۱۳۶

• طول: ۳.۵ متر
• طول بال: ۲.۵ متر
• وزن: ۲۰۰ کیلوگرم
• وزن کلاهک: ۳۶ تا ۵۰ کیلوگرم
• پیشرانه: موتور پیستونی  MADO MD-550
• توان پیشرانه: ۵۰ اسب بخار
• حداکثر سرعت: ۱۸۵ کیلومتر در ساعت
• برد: ۲۰۰۰ کیلومتر
• ویژگی ها: هزینه ساخت اندک، حمله گروهی، ایجاد جنگ روانی.

موشک کروز پاوه

موشک کروز پاوه که در زمستان ۱۴۰۱ رونمایی شد، جوان ترین عضو از خانواده موشک کروز سومار است. سابقه کروزهای زمینی ایران به اوایل دهه ۱۳۹۰ و موشک «یاعلی» با برد ۷۰۰ کیلومتر باز می گردد. در سال ۱۳۹۳ وزارت دفاع از موشک سومار رونمایی کرد که طراحی آن از موشک خا-۵۵ شوروی الگوبرداری شده بود.

در سال ۱۳۹۷ از موشک هویزه رونمایی شد که مهم ترین تفاوت آن با سومار، استفاده از موتور نسل طلوع ۴ یا ۵ به جای موتور توربوفن بود. موشک ضدکشتی ابومهدی و موشک هواپرتاب عاصف، نمونه های دیگری بودند که با الهام از موشک سومار ساخته شدند.

در این بین، موشک پاوه تفاوت چشمگیری نسبت به نیاکان خود داشت. برد این موشک ۱۶۵۰ کیلومتر ذکر شده است که نسبت به برد ۱۳۵۰ کیلومتری سومار و هویزه افزایشی چشمگیر داشته است.

موشک پاوه دارای یک موتور سوخت جامد برای شتاب دهی اولیه است که پس از رسیدن به سرعت اولیه کافی و روشن شدن موتور جت، از بدنه جدا می شود. در ادامه مسیر، بال های موشک که روی بدنه آن جمع شده اند باز می شوند تا به سرعت ۶۰۰ تا ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت برسد.

از دیگر تفاوت های موشک پاوه با سومار می توان به محل قرار گیری بال ها در روی بدنه و محل قرارگیری موتور در بیرون و بالای بدنه موشک اشاره کرد که بر خلاف بال های داخل بدنه و موتور بیرون و زیر بدنه در سومار است.

سردار امیرعلی حاجی زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، در زمان رونمایی از موشک کروز پاوه گفت که این موشک می تواند در ارتفاع کمتر از ۵۰ متر پرواز کند و همین موضوع، شناسایی و رهگیری آن را توسط رادارها و سامانه های پدافندی دشوار می سازد.

ویژگی منحصر به فرد موشک پاوه «تهدید ۳۶۰ درجه» آن برای دشمن است، به این معنا که پیش از رسیدن به هدف می تواند مسیر خود را تغییر داده و حتی از سوی دیگر به هدف برخورد کند.

توان حمله دسته جمعی و هماهنگ موشک های پاوه نیز موضوعی جالب توجه است. در این روش، یک موشک نقش رهبر دسته موشک های مهاجم را بر عهده می گیرد و آنها را هدایت می کند. موشک رهبر می تواند برای مقابله و فریب پدافند دشمن به ابزارهای جنگ الکترونیک نیز مجهز شود.

سومار، هویزه و پاوه سه شهری بودند که در جریان جنگ ایران و عراق به نماد مظلومیت ایران بدل شوند و اکنون نماد اقتدار نیروهای نظامی حساب می شوند.

مشخصات فنی موشک کروز پاوه

• برد: ۱۶۵۰ کیلومتر
• پیشرانه: موتور سوخت جامد و موتور جت
• حداکثر سرعت: ۶۰۰ تا ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت
• ارتفاع پرواز: کمتر از ۵۰ متر
• ویژگی ها: مانورپذیری بالا، تهدید ۳۶۰ درجه دشمن، توان حمله دسته جمعی.

موشک بالستیک عماد

موشک بالستیک عماد نخستین موشک دوربرد ایران است که قابلیت هدایت و کنترل تا لحظه اصابت به هدف را دارد. این موشک که توسط سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع ساخته شده، در سال ۱۳۹۴ آزمایش شد اما رونمایی از آن در مهرماه ۱۳۹۵ صورت گرفت.

سردار حاجی زاده، در مراسم رونمایی از موشک عماد، برد آن را ۱۷۰۰ کیلومتر اعلام کرد. جز این دو مورد، اطلاعاتی رسمی در مورد عماد منتشر نشده است.

آنتونی کوردزمن، پژوهشگر مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی در واشنگتن، وزن کلاه موشک عماد را ۷۵۰ کیلوگرم و دقت عماد را ۵۰۰ متر برآورد کرده بود. با وجود این، برآورد کارشناسان ایرانی این است که با توجه به کلاهک آیرودینامیک و بالک های هدایتی، دقت آن باید بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ متر باشد.

موشک عماد را از خانواده موشک شهاب ۳ با سوخت مایع می دانند که از سال ۲۰۰۳ در خدمت بوده و بردی مشابه اما دقت کمتری دارد.

یوزی روبین، کارشناس موشکی اسرائیلی در زمان رونمایی این موشک گفت: «عماد از نظر دقت نشان دهنده یک جهش بزرگ است. این موشک یک سامانه هدایت و کنترل پیشرفته در مخروط دماغه خود دارد.»

عماد به معنای ستون است، اما علت استفاده از این نام برای یک موشک بالستیک مشخص نیست. برخی علت این نامگذاری را به «عماد مغنیه»، فرمانده شهید حزب الله لبنان، نسبت می دهند.

موشک های بالستیک برد متوسط و بلند پیش از عماد، با استفاده از سامانه کنترل بردار رانش، کنترل می‎ شدند و سر جنگی آنها چه از نوع جداشونده و چه غیرجداشونده فاقد قابلیت هدایت و کنترل تا انتهای مسیر بود و پس از اتمام سوخت و خاموش شدن پیشران، قابل هدایت و کنترل نبودند.

در جریان حمله ایران به اسرائیل، موشک عماد بیشترین موفقیت را داشت و چندین فروند از آن، به اهداف مورد نظر اصابت کردند. همچنین تصاویر قطعات جدا شده از این موشک بازتاب گسترده ای در شبکه های اجتماعی داشتند.

مشخصات موشک بالستیک عماد

• برد: ۱۷۰۰ کیلومتر
• وزن موشک: ۱۷ هزار کیلوگرم
• وزن کلاهک: ۷۵۰ کیلوگرم
• وزن مواد منفجره: ۴۵۰ کیلوگرم
• سقف پرواز: ۴۰۰ کیلومتر
• سکوی پرتاب: ثابت و متحرک
• ویژگی ها: مجهز به سامانه هدایت اینرسی با کلاهک بالدار، دقت بیشتر نسبت به شهاب ۳