مطالعه جدید: نحوه استفاده از شبکه‌های اجتماعی اهمیت بیشتری از مدت زمان دارد
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که استفاده شبانه و تعاملی از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند سلامت روان را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و اندازه اثر آن مشابه زیان‌های ناشی از پرخوری یا مصرف زیاد الکل است.
تحریریه حرف مرد: در سال‌های اخیر، نگرانی‌ها درباره سلامت روان نوجوانان و بزرگسالان با افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی شدت گرفته است. بسیاری از سیاست‌گذاران و والدین بر محدود کردن زمان استفاده از این شبکه‌ها تأکید دارند و به‌ویژه استفاده زیاد از تلفن همراه و صفحه‌نمایش را عامل مشکلات روانی می‌دانند. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که شاید موضوع تنها میزان استفاده نباشد، بلکه زمان و نحوه استفاده از شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در سلامت روان دارد. مطالعه‌ای تازه که در Scientific Reports منتشر شده است، نشان می‌دهد استفاده شبانه از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند تأثیر منفی قابل‌توجهی بر روان افراد داشته باشد؛ حتی اندازه اثر آن مشابه زیان‌های ناشی از پرخوری یا مصرف زیاد الکل است.
مشکل از زمان استفاده است یا نحوه استفاده؟
چه می‌شود اگر مشکل شبکه‌های اجتماعی فقط میزان استفاده نباشد، بلکه زمان استفاده نیز اهمیت داشته باشد؟ مطالعه‌ای تازه نشان می‌دهد که اسکرول کردن و ارسال پست در ساعات پایانی شب می‌تواند یک هشدار مهم برای سلامت روان باشد و اثر آن به اندازه مصرف افراطی الکل قابل توجه است.
در این مطالعه که در Scientific Reports منتشر شد، محققان عادات کاربران ۳۱۰ بزرگسال در توییتر (اکنون X) را بررسی کردند. نتایج نشان داد کسانی که معمولاً بین ساعت ۲۳ تا ۵ صبح پست می‌گذارند، سلامت روانی قابل‌توجهی پایین‌تر نسبت به کاربران روزانه دارند. این یافته با تمرکز فعلی سیاست‌گذاران بر محدودیت‌های زمانی استفاده از شبکه‌های اجتماعی در تضاد است و نشان می‌دهد که درک واقع‌بینانه‌تر و دقیق‌تری از تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان لازم است.
قوانین و نگرانی‌های جهانی
استرالیا قانونی تصویب کرده که استفاده از شبکه‌های اجتماعی را برای افراد زیر ۱۶ سال ممنوع می‌کند و ۶۸٪ مردم از این قانون حمایت می‌کنند. پیشنهادات مشابهی در کشورهای غربی در حال بحث است، چرا که نگرانی‌ها درباره سلامت روان جوانان رو به افزایش است. اما آیا راه حل واقعاً این‌قدر ساده است؟ شواهد علمی داستان پیچیده‌تری را نشان می‌دهد.
مطالعات مختلف نتایج متفاوتی ارائه داده‌اند: برخی ارتباط بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بدتر شدن سلامت روان پیدا کرده‌اند، برخی بهبود یا هیچ تغییر قابل‌توجهی گزارش کرده‌اند. حتی یک تحلیل روی بیش از ۳۵۰ هزار نفر نشان داد که هرچند زمان بیشتر در شبکه‌های اجتماعی با سلامت روان ضعیف‌تر مرتبط بود، اثر آن بسیار جزئی بود.
همچنین بخوانید: فراموشی دیجیتال؛ هشدار به نسلی که حافظه خود را به فناوری سپرده است
مشکل تمرکز بر زمان صرف شده
مشکل اصلی تحقیقات پیشین، تمرکز صرف بر مقدار زمانی است که افراد در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند. دو فرد ممکن است زمان یکسانی در شبکه‌های اجتماعی صرف کنند، اما تجربه متفاوتی داشته باشند: یکی به صورت منفعل اسکرول می‌کند و دیگری در مکالمات پرتنش شبانه شرکت می‌کند. رفتار و موقع انجام آن مهم است، نه فقط مدت زمان صرف شده.
مضرات و فواید
محدود کردن کامل استفاده، اثرات مضر را از بین می‌برد، اما فواید بالقوه شبکه‌های اجتماعی نیز حذف می‌شود. بسیاری از نوجوانان از این پلتفرم‌ها برای ایجاد و حفظ دوستی‌ها استفاده می‌کنند. برای کسانی که مشکلات روانی دارند، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند حمایت، راهنمایی و حس تعلق به یک اجتماع را فراهم کنند که ممکن است در غیر این صورت قابل دسترسی نباشد.
از سوی دیگر، استفاده شبانه می‌تواند زمان خواب را عقب بیندازد، کیفیت خواب را کاهش دهد و سلامت روان را تهدید کند. این اثر در فعالیت‌های تعاملی بالا مانند پست‌گذاری و پیام‌رسانی (نسبت به مرور و اسکرول منفعلانه) شدیدتر است.
یافته‌های مطالعه
محققان داده‌های واقعی توییتر شرکت‌کنندگان در Avon Longitudinal Study of Parents and Children را با داده‌های خودگزارشی سلامت روان ترکیب کردند. از جمله ابزارهای اندازه‌گیری Warwick-Edinburgh Mental Wellbeing Scale که ۱۴ آیتم درباره احساس و عملکرد فرد دارد.
مدل‌های آماری نشان دادند زمان ارسال پست با سلامت روان ارتباط دارد. این عامل حدود ۲٪ از تفاوت‌های سلامت روان میان شرکت‌کنندگان را توضیح می‌دهد. ممکن است کم به نظر برسد، اما اندازه اثر مشابه پرخوری یا مصرف افراطی الکل است.
افرادی که شب‌ها (۲۳:۰۰ تا ۵:۰۰) پست می‌گذارند، سلامت روان پایین‌تری نسبت به کسانی دارند که بیشتر در طول روز پست می‌گذارند.
همچنین بررسی شد که زمان پست‌گذاری با علائم افسردگی و اضطراب مرتبط است. اگرچه سلامت روان جنبه مثبت سلامتی را می‌سنجد، افسردگی و اضطراب مشکلات مشخصی هستند که می‌توانند آن را تضعیف کنند.
ارتباط بین زمان پست و این علائم به طور کلی ضعیف‌تر بود، اما بر اساس سن و جنسیت متفاوت بود. به عنوان مثال، رابطه بین زمان پست و اضطراب در افراد مسن دو برابر قوی‌تر بود: زمان پست ۱.۳٪ تفاوت در سطح اضطراب در کاربران مسن را توضیح می‌دهد، در حالی که برای جوانان این عدد ۰.۶٪ بود.
پرسش‌های کلیدی
آیا استفاده شبانه باعث مشکلات روانی می‌شود یا افراد با سلامت روان ضعیف تمایل به استفاده شبانه دارند؟
آیا این الگوها در پلتفرم‌ها و جمعیت‌های دیگر، به‌ویژه کودکان و نوجوانان، مشابه است؟
راهکارهای عملی
اگر استفاده شبانه واقعاً سلامت روان را تهدید کند، راهکارهای هدفمند می‌توانند مفید باشند. TikTok اخیراً ویژگی “wind down” را معرفی کرده که برای کاربران زیر ۱۶ سال پس از ساعت ۲۲، صفحه اصلی را با موسیقی آرام و تمرینات تنفسی جایگزین می‌کند. در بریتانیا نیز دولت در حال بررسی قانونی است تا استفاده از چند پلتفرم پس از ۱۰ شب برای این گروه سنی محدود شود.
این اقدامات نشان می‌دهد که می‌توان بدون ممنوعیت کامل، رفتارهای مضر را مدیریت کرد. این رویکرد تمرکز را از اندازه‌گیری ساده زمان به بررسی فعالیت، زمان استفاده، مکان و مشخصات کاربر منتقل می‌کند و درک بهتری از تأثیر زندگی دیجیتال بر سلامت روان فراهم می‌کند.
منبع: The Conversation
