آیا دوران شبکه‌های اجتماعی به سر رسیده است؟

شاید در سال‌های آینده از سپتامبر ۲۰۲۵ به عنوان یک نقطه تاریخی در حوزه شبکه‌های اجتماعی یاد کنند. دورانی که شبکه‌های اجتماعی با شتاب فراوان از آن عبور کردند و دیگر از مکانی برای دیده شدن (حتی با فیلترهای اینستاگرامی) به یک باتلاق پر زرق و برق اینترنتی برای افراد بیکار تبدیل شدند. با مجله حرف مرد همراه باشید:

اخیرا دو شرکت متا (Meta) و اوپن‌ای‌آی (OpenAI) شبکه‌های اجتماعی جدیدی مملو از ویدئوهای کوتاه ساخته دست هوش مصنوعی راه‌اندازی کرده‌اند. استقبال بسیار گرم از این دو شبکه اجتماعی ویدئو محور به خوبی نشان می‌دهد که یک تقاضای همیشگی برای تماشای مداوم ویدو وجود دارد. شاید هیچ‌چیز بهتر از یکی از ویدئوهای تبلیغاتی اوپن‌ای‌آی یک انیمیشن با استفاده قابلیت دیپ‌فیک هوش مصنوعی آنچه قرار است در آینده در شبکه‌‌های اجتماعی ببینیم توصیف نکرده باشد. این ویدئو احتمالا در آینده مدلی برای تمام محتواهای شبکه‌های اجتماعی ویدئو محورِ مبتنی بر هوش مصنوعی باشد.

اگر بخواهم از اصطلاحات غذا استفاده کنیم، این جور محتواها حکم خوراکی‌های فوقِ فرآوری‌شده را دارند. غذاهایی که به تحریک مغز ما کمک کرده و به ترشح مقادیر شگرفی دوپامین، هورمون لذت کمک می‌کنند. این محتواها در بهترین حالت ارزش اطلاعاتی ناچیزی دارند و البته که در بدترین حالت چیزی جز اثرات منفی و مخرب در برندارند.

با کمال تأسف، این طور به نظر می‌رسد که یک اشتهای چشم‌گیر و قابل‌توجه برای این محتواهای به شدت بی‌ارزش وجود دارد. این محتواها تنها با صرف برآورده کردن غرایز اولیه ما ارائه می‌شوند. همین امر هم نشان می‌دهد که چرا این محتواها به شدت دیده می‌شوند. برای مثال، تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که کاربران علاقه‌ زایدالوصفی به دیدن و تماشا کردن ویدئوهایی از غذاهای چرب در شبکه‌های اجتماعی مختلف دارند.

حال، عجین شدن این لذایذ کاربران نشان از سراشیبی اینترنت در سال‌های اخیر دارد. روندی است که مدت‌هاست آغاز شده است.

همچنین بخوانید: وقتی شبکه‌های اجتماعی باعث اختلال‌های روانی می‌شوند

یافته‌های شرکت تحقیقاتی GWI که عادت‌های آنلاین ۲۵۰ هزار نفر از کاربران بزرگسال را بررسی کرده نشان می‌دهد که زمانی که کاربران در شبکه‌های اجتماعی گذرانده‌اند در سال ۲۰۲۲ به اوج خود رسیده است. این زمان به مرور کم و کم‌تر شده است. البته این تنها مربوط به افت زمان استفاده از موبایل و سایر ابزارهای دیجیتال در دوران همه‌گیری کرونا نیست، استفاده از پلت‌فرم‌های اجتماعی در بیش از یک دهه‌ی اخیر از یک منحفی صاف بالا و پایین رفته است.

در کشورهای توسعه‌یافته، بزرگسالان بالای ۱۶ در پایان سال ۲۰۲۴ به صورت میانگین حدود ۲ ساعت و ۲۰ دقیقه در روز را در شبکه‌های اجتماعی گذرانده‌اند. این رقم نسبت به سال ۲۰۲۲ حدود ۱۰ درصد افت را تجربه کرده است. نکته مهم در این خصوص اینکه این کاهش زمان گذرانده در شبکه‌های اجتماعی به خصوص در نوجوانان و افراد ۲۰ ساله که قبلا از افرادی بودند که بیش‌ترین زمان را در رسانه‌های اجتماعی می‌گذارند به شدت مشهود بوده است.

از بسیاری جهات شاید راه‌اندازی شبکه‌های اجتماعی جدید متا و اوپن‌ای‌آی را باید نقطه پایان شبکه‌های اجتماعی به سبک و سیاق سابق بدانیم؛ جایی که این شبکه‌های اجتماعی وسیله‌ای برای مشاهده کردن انواع به‌روزرسانی‌ها و تعامل با دوستان و خانواده بودند و حالا به مرور هر چه که می‌گذرد، تعامل میان انسان‌ها در این پلت‌فرم‌ها کم و کم‌تر می‌شود. در حقیقت در یک ترند دلهره‌آور، شبکه‌هیا اجتماعی به چیزی تبدیل شده‌اند که اساسا با ماهیت شبکه‌های اجتماعی تطابقی ندارد؛ کاربران حالا از مشارکت فعال در این پلت‌فرم‌ها پرهیز کرده و جای تعاملات واقعی-میان انسان‌ها- را اسکرول‌ کردن‌های بی‌هدف و وقت‌گذرانی‌ها گرفته است.

یافته‌های دیگر شرکت تحقیقاتی GWI این تغییر روند را به خوبی نشان می‌دهد. در حقیقت باید بدانید که میزان افرادی که از شبکه‌های اجتماعی برای ارتباط با دوستان و خانواده، ارائه آرا و نظرات یا پیدا کردن آدم‌های جدید استفاده کرده‌اند از سال ۲۰۱۴ تاکنون بیش از یک چهارم کاهش پیدا کرده است. در همین حال، برعکس آن ترند اخیر باز کردن اپلیکیشن‌های شبکه‌ اجتماعی همچون تیک تاک و اینستاگرام تنها برای پر کردن وقت و وقت‌گذرانی بیش‌تر و بیش‌تر شده است. این موضوع نشان می‌دهد که شاهد یک روند نزولی و مخرب در این پلت‌فرم‌ها هستیم.

کوری دکترو، روزنامه‌نگار و نویسنده کانادیی عقیده دارد که شبکه‌های حالا در پرتگاهی قرار دارند که می‌شود آنها را نمونه‌ای برجسته از «گَند‌سازی» در شبکه‌های اجتماعی دانست. در این مرحله این پلت‌فرم‌ها از روش‌های مأیوس‌کننده برای جلب توجه استفاده می‌کنند. حالا دیگر بسیاری از شبکه‌های اجتماعی به معنای واقعی کلمه دیگر شبکه اجتماعی نیستند. حالا شبکه‌های اجتماعی تبدیل اپلیکیشن‌های بی‌مصرفی شده‌اند که تنها کارشان به حداکثر رساندن استفاده از صفحه نمایش شده است و برای موفقیت در این راه به هر وسیله‌ای دست می‌زنند تا ثانیه‌ها و دقیقه‌های بیش‌تری را از مخاطبان خود بگیرند.

شاید تمام این وضعیت که در آن همچنان به نقطه‌ اشباع در شبکه‌های اجتماعی نرسیده‌ایم باعث اتفاق خوشایندی هم شده باشد. در حقیقت تجربه‌ی مخرب شبکه‌های اجتماعی به حدی است که بسیاری از مردم را از گیجی در آورده و باعث شده به جای شبکه‌های اجتماعی به سمت تفریح‌های سالم‌تری برای پر کردن وقت خود باشند.

با این حال، برخلاف روندی که ذکر آن در سطرهای قبل رفت، یک استثنا داریم و آن آمریکای شمالی است. در این منطقه همچنان شاهد اوج محتواهای بی‌ارزش و مخرب هستیم. میزان تعامل و توجه به این محتواها در سال ۲۰۱۴ در آمریکای شمالی حدود ۱۵ درصد از اروپا بیش‌تر بوده است.

احتمالا نیازی نباشد که در مورد آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی صحبت کنیم، چرا که تحقیقات مختلفی در این حوزه انجام شده و حتی برخی از کشورهای دنیا همچون استرالیا و فرانسه استفاده از شبکه‌های اجتماعی را برای افراد زیر ۱۵ سال و نوجوانان محدود کرده‌اند. با این حال، بحث عمده این است که این رسانه‌‌های اجتماعی چگونه به مرور از محلی برای ارتباط افراد با هم تبدیل به محلی برای انزواطلبی بیش‌تر و محتواهای حواس‌پرت‌کن و بی‌ارزش شده‌اند.

به هر حال، اگر روند استفاده از شبکه‌های اجتماعی حالا معکوس شده باشد، احتمالا چندان هم خبر بدی نخواهد بود. شما چه فکر می‌کنید؟‌ آیا روند اوج‌ پلت‌فرم‌ها و رسانه‌های اجتماعی متوقف شده و در سال‌های آینده شاهد افول این رسانه‌ها خواهیم بود؟

منبع: Financial Times