مرگ مثبت | آیا پذیرش مرگ باعث آرامش می‌شود؟
مرگ مثبت یک جنبش اجتماعی است که هدفش افزایش آگاهی در مورد مرگ و کمک به پذیرش آن به عنوان مرحله‌ی نهایی زندگی است. با حرف مرد همراه باشید:
مرگ موضوعی است که تنها حرف زدن در موردش می‌تواند باعث اضطراب و ناراحتی شود. بنابراین موضوعی نیست که به سادگی بشود در یک جمع حتی جمعی از دوستان نزدیک و خانواده مطرح کرد. معمولا فرد در مواجهه با پیش کشیدن بحث مرگ حسِ اضطراب، عدم اطمینان و ترس می‌کند.
با این حال، این احساس کاملا طبیعی و درست است. اما تنها اجازه دادن به خودتان برای اینکه به مرگ فکر کنید و در موردش صحبت کنید می‌تواند به کاهش ترس‌های ناشی از آن کمک کند. همین قدم ساده می‌تواند قدمی مهم در راه پذیرش مرگ به عنوان مرحله نهایی زندگی ما باشد. همین پذیرش تفکرِ کانونی و مهم در جنبش مرگ مثبت است که امروز شمار هوادارانش به صدها هزار نفر می‌رسد. با مجله حرف مرد همراه باشید:
جنبش مرگ مثبت اساسا چه می‌گوید؟
جنبش مرگ مثبت (The Death Positivity Movement) را کایتلین دوتی، نویسنده، یوتیوبر، و مدیر تشییع جنازه در سال ۲۰۱۱ به راه انداخت. او که به عنوان یک مدیر تشییع جنازه حرفه‌ای آموزش دیده از مدت‌ها قبل در حال ترویج باورهای عمده‌ی مرگ مثبت است. با این حال، ریشه‌های این جنبش به دهه‌ها قبل شاید از اوایل دهه‌ی ۱۹۷۰ و همین‌طور جنبش مراقبت از بیماران لاعلاج برمی‌گردد.
کاتلین دوتی آثار مختلفی را در این حوزه نوشته و چاپ کرده است. با این حال، در ایران دو کتاب پرفروش او «دود توی چشم هایتان می رود» و «وقتی می میرم گربه م من رو می خوره؟» به چاپ رسیده است.
این جنبش باعث شد تا اولین آسایشگاه مخصوص بیماران لاعلاج در آمریکا در سال ۱۹۷۴ ساخته شود. بعدا در سال ۱۹۷۸ دولت آمریکا هم به این بخش بودجه‌هایی را اختصاص داد.
همچنین بخوانید: پمپ عضلانی چیست| آیا دم کردن عضلات به عضله‌سازی کمک می‌کند؟
در دهه ۱۹۸۰ حوزه مراقبت‌های تسکینی در آمریکا و اروپا هرچه بیش‌تر گسترش یافت. همین امر باعث شد تا بحث‌های آزادتری پیرامون مراقبت از افراد بستری‌شده در آسایشگاه‌ها و افرادی که در مراحل پایانی بیماری‌های کُشنده قرار داشتند شکل بگیرد.
گفتمان‌ها و بحث‌هایی که پیرامون مراقبت تسکینی شکل گرفت معمولا حول کمک به خانواده‌ها و عزیزان بیماران بود تا مرگ عزیزان خود کنار بیایند. همین امر توانست تمرکز را از درمان‌های پزشکی ناراحت‌کننده و ناخواسته هرچه بیش‌تر به سمت مراقبت‌های پیشرفته و بهبود کیفیت زندگی افراد در مراحل پایانی زندگی سوق دهد. با این حال، مرگ مثبت حتی در سال‌های اخیر مفهوم چندان شناخته‌شده‌ای نبوده است.
دکتر الیزابت گریدی، مدیر پزشکی بخش طب تسکینی (Palliative Care) در مرکز پزشکی دانشگاه مریلند بالتیمور واشنگتن فردی است که از ۲۰۱۶ در حال ارائه مراقبت‌های تسکینی به بیمارانش است. او همچنین دوره تکمیلی تخصص (فلوشیپ) را آموزش دیده و دارای گواهینامه مراقبت‌های تسکینی و طب تسکینی است. به باور او، در روزگاری که او در این حوزه آموزش می‌دید بحث مراقبت تسکینی چندان مورد توجه نبود.
دکتر گریدی در این رابطه می‌گوید: «از موقعی که این کار را آغاز کردم، مجبور بودم که به بیماران خود در مورد اینکه مراقبت تسکینی و پایان زندگی چیست توضیح دهم. اما حالا که به گذشته نگاه می‌کنم، متوجه می‌شوم که همین حالا هم خیلی حمایت بیش‌تری نسبت به آن زمان نمی‌شود.»
با این حال، خوشبختانه امروز بسیاری از انجمن‌ها، کتاب‌ها، کنشگری‌ها، وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی و … در مورد مرگ آشکارا سخن می‌گویند که قدم مثبتی به سوی پیشبرد اهداف جنبش است.
عناصر جنبش مرگ
عناصر جنبش مرگ مثبت اساسا عبارتند از:
- فهم مزایای واضح صحبت کردن و بحث کردن در مورد مرگ
- فهمیدن این موضوع که برنامهریزی در مورد مرگ می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب و آمادگی بهتر برای مرگ کمک کند.
- ثبت و ضبط خواسته‌ها و نیازها برای اینکه مطمئن شوید پایان زندگی شما مطابق به خواسته قلبی شما پیش رفته است.
- اطلاع داشتن از گزینه‌های مختلف کفن و دفن از جمله موارد سازگار با محیط زیست
آیا صحبت کردن در مورد مرگ می‌تواند مفید است؟
دکتر عادل ام. خان، یک متخصص انکولوژی و اپیدمیولوژیست در مرکز پزشکی دانشگاه تگزاس ساوت‌وسترن است. دکتر خان می‌گوید: «در حوز‌ه‌ای که من در آن فعالیت دارم که مراقبت از بیماران سرطانی است، پذیرفتن مرگ، اضطراب، بارِ مسئولیت‌ها و عذاب کلی که افراد در مواجهه با مرگ با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند را کاهش می‌دهد.
او همین‌طور ذکر می‌کند که تحقیقات مختلف علمی هم دریافته‌اند که پذیرفتن مرگ می‌تواند امری مفید باشد. در حقیقت، یافته‌های یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ که در آن ۳۰۷ فرد مبتلا به سرطان شرکت داشتند، حاکی از آن بود که پذیرفتن و پذیرش مرگ پس از یک سال تا حد زیادی از دلشوه‌ی وجودی و اضطراب کاسته است.
در همین حال، یک تحقیق دیگر در سال ۲۰۲۵ که در آن ۹ واحد از مراقبت‌های تسکینی کشور کره جنوبی شرکت داشتند، نشان داد که پذیرفتن مرگ با کاهش شدید علائم اضطراب و افزایش کیفیت زندگی بیماران مبتلا به بیماری‌ها کُشنده و لاعلاج همراه است.
گریدی می‌گوید، حتی اگر ممکن است که حس ترس داشته باشید و همچنان مضطرب باشید، باز هم بهتر است به صورت آشکار در موردش حرف بزنید. او می‌افزاید: «ما متخصص‌ایم و می‌دانیم که چطور تا حد امکان به روند کار کمک کنیم و تا در زمان ورود به مرحله‌ی مراقبت تسکینی حس کنید که کنترل همه‌چیز را در اختیار خودتان دارید.»
مرگ مثبت در مراقبت‌های تسکینی به چه نحوی است؟
گریدی می‌گوید: «به باور من، مهمترین قدم اول این است که از بیمار بپرسید که می‌خواهد از وضعیت بیماری‌اش اطلاع پیدا کند؟ یا اینکه اگر قرار است که در مورد نتیجه‌ی آزمایش یا درمان‌های باقی‌مانده‌تان بدانید دوست دارید چه کسی همراه شما باشد؟»
گریدی می‌گوید که مهم است افراد با هر باوری که دارند همان‌طور قبول کنیم و اصرار زیادی برای تغییر دیدگاه آنها نکنیم.
دکتر گریدی در ادامه توضیح می‌دهد: «ما روشی داریم که شامل پرسیدن، گفتن و پرسیدن می‌شود. ما از این روش زیاد استفاده می‌کنیم. برای مثال، به بیمار می‌گوییم که اگر اشکالی ندارد آیا می‌خواهید تشخیص پزشکی بیماری‌اش را بداند؟ و اگر جواب او منفی بود، به او می‌گویم که آیا فرد دیگری هم هست که بخواهیم در مورد تشخیص به او بگوییم؟»
دکتر عادل ام. خان می‌گوید که آرامش در پایان زندگی برای افراد مختلف می‌تواند معنی مختلفی داشته باشد. با این حال، او باور دارد که یک ارتباط انسانی با استفاده از کلمات محبت‌آمیز می‌تواند باعث ایجاد آرامش در بیمار شود.
او توضیح می‌دهد: «برای مثال، در صورتی که بخواهید بدون درمان سرطان در یک آسایشگاه [طب تسکینی] بستری شوید، هم خود بیمار و هم خانواده او ممکن است نگران شوند و از خودشان بپرسند که انتخاب آنها درست است یا نه. در چنین وضعیتی، وظیفه من به عنوان یک پزشک این است که تا حد ممکن آنها را در مسیری که در پیش گرفته‌اند همراهی کرده و تا حدی که می‌توانم به آنها آرامش بدهم.»
دکتر خان همچنین عنوان می‌کند که تلاش‌اش معمولا برای این است که به خانواده و بیمار کمک کند تا موقعیت خاص خودشان را بهتر درک کنند. او می‌گوید، درک لازمه‌ی پذیرش است که جنبه‌ی مهمی از فلسفه‌ی مرگ مثبت است. او در ادامه توضیح می‌دهد: «هدف‌ام این است که تا حدی که می‌توانم به عذاب آنها را التیام بدهم.»
برنامهریزی برای مرگ
برنامهریزی حتی در صورتی که فرد اصلا بیمار نباشد برای دوران پایانی زندگی یکی از اصلی‌ترین عناصر جنبش مرگ مثبت است.
معمولا این دستورالعمل‌ها شامل برنامهریزی فرد می‌شوند:
- تعیین فرد معتمدی که از طرف شما تصمیمات پزشکی مهم را بگیرد (مانند قطع دستگاه‌های پزشکی در زمان کما و مواردی از این دست.)
- نوشتن و تنظیم وصیت‌نامه
- تکمیل فُرم دستورالعمل‌های پزشکی برای درمان حفظ حیات (این سند شامل خواسته‌های بیمار در مورد درمان‌های حفظ حیات از جمله احیا، تنفس مصنوعی، تغذیه مصنوعی و مواردی از این دست می‌شود)
دکتر گریدی می‌گوید: «حتی می‌توانید دست افرادی که برای این کار به آنها اعتماد کرده‌اید را باز بگذارید که در صورت امکان تصمیمی متناسب در زمان موردنظر بگیرند یا اینکه می‌توانید دقیقا بگویید که هر آنچه در دستورالعمل نوشته‌ها مو به مو اجرا شود.»
توصیه دکتر گریدی این است که بهتر است حتما فُرم دستورالعمل‌های پزشکی برای درمان حفظ حیات دوباره چک کنید تا مطمئن شوید دقیقا همان چیزی که می‌خواهید را در فُرم ذکر کرده‌اید.
دکتر گریدی در ادامه در مورد یکی دیگر از جنبه‌های مرگ مثبت توضیح می‌دهد: «بهتر است که این برگه را روی یخچال یا پاتختی خودتان آویزان کنید تا وقتی پرسنل مراقبت‌های پزشکی و اورژانس سراغ شما می‌آیند دقیقا بدانند چه کار بکنند.»
هرچند این کار ممکن است برای برخی افراد دلهره‌آور و حتی ناراحت‌کننده (به خصوص برای اعضای خانواده و عزیزان بیمار) باشد، اما به گفته دکتر گریدی، با این کار این اطمینان را حاصل می‌کنید که هر آنچه خواسته قلبی شما است اتفاق می‌افتد.
سخن پایانی
مرگ مثبت اصلا به معنی خوشحالی از مُردن یا شادی در این خصوص نیست، بلکه پذیرفتن مرگ به عنوان بخشی جدانشدنی از زندگی است. تحقیقات مختلف هم نشان داده‌اند که پذیرفتن مرگ برای افرادی که در مراحل پایانی بیماری‌ها لاعلاج و زندگی خود قرار دارند بسیار مفید است. اما همچنان ممکن است نیاز به انجام تحقیقات علمی بیش‌تری در این خصوص باشد.
شاید پذیرفتن مرگ ساده نباشد، اما متوجه خواهید شد که گفتگوهای صریح و آشکار در این مورد با پزشکان و عزیزان می‌تواند به شدت مفید باشد. بهتر است بحث در این مورد را تدریج شروع کنید و فقط در مورد مواردی که راحت هستید صحبت کنید. در همین حال، به یاد داشته باشید که مرگ مثبت می‌تواند برای افراد مختلف مفهومی متفاوت داشته باشد و این کاملا طبیعی است.
منبع: Healthline
