گزارش فایننشال تایمز از بحران فرونشست در ایران؛ تهران غیرقابل سکونت می‌شود؟

فایننشال تایمز در یک گزارش تحلیلی، به بررسی ابعاد و عواقب بحران فرونشست در ایران پرداخته است. بر این اساس، ممکن است در نتیجه شدت و نرخ بالای فرونشست در ایران، پایتخت ایران یعنی تهران، غیرقابل سکونت شود!

اکوایران در گزارشی به نقل از فایننشال تایمز، به بحران فرونشست زمین در ایران پرداخته است. این بحران که در واقع سالهاست در ایران وجود دارد، در مدت اخیر شدت بیشتری پیدا کرده و زمین زیرپای مردم در بسیاری شهرها، شهرستانها و کلان‌شهرها در حال نشست است. این موضوع نه‌تنها به زیرساخت‌های عمومی کشور آسیب می‌زند بلکه امنیت جانی و مالی مردم را نیز به خطر می‌اندازد.

بر اساس اطلاعات نشریه فایننشال تایمز، ایران یکی از بدترین آمارها را از نظر نرخ فرونشست در سال ثبت کرده است. خشکسالی، تغییرات اقلیمی و عدم مدیریت منابع آبی، از مهمترین عواملی هستند که در تشدید بحران نشست زمین در ایران نقش داشته‌اند.

در حال حاضر، اگر سری به بنای باستانی تخت جمشید در شیراز بزنید، ترک‌هایی را در اطراف بنا می‌بینید که ناشی از فرونشست است. این ترک‌ها در اطراف بسیاری دیگر از بناهای تاریخی ثبت شده ایران در یونسکو در سراسر کشور دیده می‌شود. علاوه بر این فرودگاه‌ها و برخی از مهمترین نهادهای خدماتی دیگر نیز با بحران فرونشست مواجه هستند.

وضعیت فرونشست در مناطق شهری ایران

بنابر گزارش فایننشال تایمز، این وضعیت در داخل و اطراف مناطق شهری، از جمله در اطراف پایتخت، اوضاع را بحرانی کرده است. شکاف‌های ناشی از فرونشست زمین نه فقط به خانه‌های مردم که به زیرساخت‌های عمومی مهمی مانند خطوط راه‌آهن نیز آسیب رسانده است.

در همین خصوص، مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم در ماه‌های گذشته به ایده انتقال پایتخت اشاره کرده و گفته ممکن است در نتیجه بحران فرونشست زمین در ایران و البته کمبود آب، تهران غیرقابل سکونت شود. کارشناسان اما می‌گویند ایده جابجایی پایتخت عملی نیست و دردسرهای زیادی دارد.

ایران در شمار پنج کشور اول جهان به لحاظ فرونشست

بر اساس اظهارات متخصصان این حوزه، خشکسالی‌های طولانی‌مدت و مدیریت ناکارآمد منابع زیستی از جمله آب، بحران نشست زمین ایران را تشدید کرده است. یک مطالعه جهانی نشان می‌دهد که از نظر نرخ و گسترده فرونشست، ایران در شمار ۵ کشور اول جهان با بالاترین گسترده و نرخ فرونشست است.

مرکز ملی نقشه‌برداری کشور نیز در یک تحقیق اعلام کرده که برخی از مناطق جنوب غرب تهران در سال، حدود ۳۱ سانتی‌متر فرونشست می‌کنند! این در شرایطی است که نرخ سالانه و استاندارد نشست زمین، سالانه ۵ سانتی‌متر است. با این وصف، اوضاع پایتخت بسیار نگران‌کننده است.

محمد درویش،‌ فعال محیط‌زیست ایرانی می‌گوید مردم در منطقه شهر ری و خسارات آن به ساختمان‌ها، ناگزیر به تعویض و تعمیر درب و پنجره‌های خود هستند. از سوی دیگر برخی از خطوط راه‌آهن از جمله راه‌آهن تهران-مشهد نیز به دلیل نشست زمین بارها به مشکل خورده و تعمیر شده‌اند.

فرونشست می‌تواند در مناطقی به کج شدن دکل‌های انتقال برق یا حتی ظاهر شدن گودال‌های بزرگ در بزرگراه‌ها، مانند آنچه در بزرگراه اصفهان-شیراز دیده‌ایم شود.

به گفته فایننشال تایمز، دولت ایران قصد دارد تا سال ۲۰۳۲، مصرف آب در بخش کشاورزی و صنعت را سالانه ۴۵ میلیارد مترمکعب بکاهد تا ضمن مقابله با بحران آب، از تشدید بحران فرونشست زمین در ایران جلوگیری کند. با وجود این، هنوز و بودجه این طرح فراهم نیست و مشخص نیست که اصلا طرح و ایده خاصی برای این مهم وجود دارد یا نه.

وسعت و گستره فرونشست ایران

بر اساس اعلام شینا انصاری، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست، فرونشست زمین در ایران مستقیما ۱۱ درصد مساحت کشور را تحت‌الشعاع قرار داده است. این ۱۱ درصد از خاک ایران اما نیمی از جمعیت ۹۰ میلیونی کشور را در خود جای داده و شامل مناطق بسیار حساس و پرجمعیتی می‌شود.

ریشه‌های بحران فرونشست در ایران

بهرام نادی، استاد مهندسی ژئوتکنیک دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان می‌گوید، رشد بدون برنامه شهرها، توسعه صنعتی و کشاورزی در مناطقی که سدها در حال خشک‌شدن و آب‌های زیرزمینی در حال تمام شدن هستند و برخی عوامل دیگر، مهمترین دلایل فرونشست است.

به نظر این استاد دانشگاه، این شرایط نه‌فقط منجر به تشدید بحران نشست زمین می‌شود، بلکه به بیابان‌زایی نیز دامن می‌زند. وی با اشاره به شکاف‌های ناشی از فرونشست در مسجد جامع اصفهان و برخی از ساختمان‌ها و بناهای تاریخیِ میدان نقش‌جهان، تاکید کرده که در صورتی که سیاست‌های قدیمی در بخش کشاورزی، صنعت و برنامه‌ریزی شهری تغییری نداشته باشند، وضعیت بدتر از این می‌شود.