کشف و بازتولید قدیمی ترین نان جهان در ترکیه

 تحریریه حرف مرد: علی شاهرخ- طی یک ایده جالب، بعد از کشف قدیمی ترین نان جهان در منطقه آناتولی ترکیه، گروهی از محققان نسبت به بازتولید این نان به سبک ۵۰۰۰ سال پیش اقدام کردند تا بتوانیم طعم یک نان تاریخی را بچشیم.

قدیمی‌ترین نان پخته‌شده تاریخ در آناتولی در اسکی‌شهیر (Eskişehir به لحاظ تحت‌اللفظی یعنی شهر قدیمی) در شمال غربی ترکیه بازتولید و به فروش گذاشته شد. این نان تاریخی متعلق به عصر مفرغ قدیم (حدود ۳۳۰۰ سال قبل از میلاد) است و در تپه کولوبا (Küllüoba Mound) کشف شده است. پس از نمایش عمومی این نان در موزه باستانشناسی اسکی‌شهر، شهرداری این شهر تصمیم به تولید نمونه‌های مشابه این نان گرفت. موضوعی که با استقبال شدیدی مواجه شد و بر اساس آمار اعلام شده، از زمان آغاز این کار تاکنون، روزانه ۳۰۰ عدد نان باستانی اسکی‌شهیر در این شهر به فروش می‌رسد.

محل کشف قدیمی ترین نان جهان

در فاصله سالهای ۳۳۰۰ تا ۳۰۰۰ قبل از میلاد، سکونتگاه‌های کشاورزی در تعداد زیادی در دشت‌های آناتولی پدید آمدند. این منطقه به دلیل خصال خاص جغرافیایی، آب‌وهوای خوب و زمین‌های حاصلخیز، یکی از جمله اولین سکونتگاه‌های بشری بوده است. در این منطقه، تپه کولوبا قدیمی‌ترین سکونتگاه به شمار می‌رود و از سال ۱۹۹۶ به‌طور مداوم در حال کاوش است.

قدیمی ترین نان تاریخ نیز در تپه کولوبا کشف شده است. این نان گرد و تخت با قطر ۱۲ سانتیمتر در سپتامبر ۲۰۲۴ کشف شد. تکه کوچکی از آن کنده شده بود و بقیه نان سوخته و در نزدیکی ورودی یک خانه دفن شده بود. باستان‌شناسان معتقدند این کار بخشی از یک آیین برای جلب فراوانی و رونق برای ساکنان خانه بوده است. به طرز جالبی، سوختگی باعث حفظ بافت نان شد و امکان تجزیه‌وتحلیل نمونه برای شناسایی مواد تشکیل‌دهنده آن را فراهم کرد.

رئیس تیم حفاری کولوبا، پروفسور مورات تورکتی با اشاره به اینکه این نان تخمیر شده و سپس پخته شده است، آن را قدیمی ترین نمونه شناخته شده از یک غذای فرآوری شده معرفی کرد و گفت: «پشت نان آثار سفیدی به نام فیتولیتها (بقایای میکروسکوپی گیاهان، معمولا از برگها)‌ دیده می‌شود که احتمالا در فرآیند تخمیر باقی مانده‌اند. ما تحقیقات خود را روی این آثار ادامه میدهیم.»

تحلیل میکروسکوپی پژوهشگران نشان داد که این نان حاوی ذرات درشتی از گندمی به نام گندم گرنیک است که امروزه نیز وجود دارد اما به ندرت کشت می‌شود. تورکتی می‌گوید حدود ۹۰ درصد نان از این نوع گندم تهیه شده که با سنگهای بازالتی معمول آن دوران به‌صورت دانه‌درشت آرد شده است.

گندم گرنیک با نام گندم امِر (emmer) وحشی نیز شناخته می‌شود. امروزه گندم امر وحشی در ترکیه وجود ندارد و گیاهانی که در فرآیند تخمیر نقش داشته‌اند نیز ناشناخته هستند. علاوه بر این، عدس نیز در ترکیب نان شناسایی شده است. این نان در دمای بیش از ۱۵۰ درجه سانتیگراد به‌سرعت پخته شده است.

فرآیند بازتولید قدیمی ترین نان پخته شده جهان

برای بازتولید قدیمی ترین نان تاریخ و از آنجا که گندم امر باستانی در دسترس نبود، شرکت نان عمومی اسکی‌شهیر (یک نانوایی شهری که نان ارزان یارانه‌ای تولید میکند) تصمیم گرفت از گندم کاویلجا که یک غله بومی نزدیک به امر است، به‌عنوان جایگزین استفاده کند. آنها همچنین از آرد عدس، عدس پخته، گندم کاموت و بلغور پخته در ترکیب این نان استفاده کردند.

نانها در کیسه‌های کاغذی بسته‌بندی شده‌اند که اطلاعاتی درباره تپه کولوبا در پشت آنها درج شده است و به قیمت ۵۰ لیر ترکیه (۱.۲۸ دلار) عرضه می‌شوند. این نان سرشار از فیبر، با گلوتن کم و بدون مواد نگهدارنده است و شباهت زیادی به نانی دارد که اجداد ما از آن اسفتاده می‌کردند.

موفقیت احیای نان عصر مفرغ ممکن است تاثیری بر شیوه‌های کشاورزی منطقه نیز داشته باشد چراکه استان اسکی‌شهر که روزگاری غنی از منابع آبی بود، امروزه با خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند.

شهردار اسکی‌شیهر در همین باره می‌گوید: «ما با بحران آب‌وهوا روبه‌رو هستیم، اما هنوز هم ذرت و آفتابگردان می‌کاریم که به آب زیادی نیاز دارند. اجداد ما به ما درس می‌دهند. مانند آنها، ما باید به سمت کشت محصولات کم‌آب‌بر حرکت کنیم.»

شهردار قصد دارد کشت گندم کاویلجا را در منطقه احیا کند که در برابر خشکسالی و بیماری‌ها مقاوم است. او می‌افزاید: «ما به سیاست‌های قوی در این زمینه نیاز داریم. کشت گندم‌های باستانی یک گام نمادین در این مسیر خواهد بود.»

او در پایان گفت: «این سرزمین این نان را به مدت ۵۰۰۰ سال حفظ کرده و این هدیه را به ما داده است. ما وظیفه داریم این میراث را حفظ کرده و به نسل‌های بعد منتقل کنیم.»

همچنین بخوانید:‌ خدایان تشنه خون: پرده‌برداری از راز هولناک قربانی کردن کودکان توسط اینکاها

منبع:‌ thehistoryblog