شاخص دلار (Dollar Index) چیست؟
شاخص دلار آمریکا (US Dollar Index) چیست؟ درک صحیح از شاخص دلار آمریکا، یکی از اصول مهم برای تحلیل‌گران بازارهای مالی، سرمایه‌گذاران و حتی من و شمای نوعی است که به‌طور معمول با ارزهای خارجی سروکار داریم. شاخص دلار نه‌تنها معیار سنجش قدرت دلار در مقابل ارزهای مهم جهانی است، بلکه یک ابزار کلیدی برای پیش‌بینی روندهای اقتصادی، تحلیل بازار فارکس، کالاها و حتی بورس‌های بین‌المللی نیز هست.
در این ادامه مقاله قصد داریم با زبانی ساده، دقیق و کاربردی شاخص دلار را توضیح داده و نگاهی دقیق داشته باشیم به نحوه محاسبه آن، ارزهایی که در این شاخص دخیل هستند، عوامل تاثیرگذار بر آن و کاربردهای مختلفش در تحلیل‌های اقتصادی. برای آشنایی بیشتر با شاخص دلار آمریکا یا به‌عبارتی ایندکس دلار آمریکا، با ما همراه باشید.
شاخص دلار آمریکا (USDX) چیست؟
شاخص دلار آمریکا یا ایندکس دلار آمریکا (US Dollar Index) که با نماد اختصاری USDX یا DXY نمایش داده می‌شود، معیاری است که قدرت دلار آمریکا را در برابر سبدی از ارزهای خارجی نشان می‌دهد.
این شاخص توسط بورس بین‌قاره‌ای (Intercontinental Exchange) یا به‌اختصار ICE منتشر می‌شود و از سال ۱۹۷۳ میلادی تاکنون به‌عنوان یکی از شاخص‌های معتبر در بازار ارز کاربرد داشته و دارد.
ترکیب سبد ارزهای شاخص دلار
شاخص دلار بر اساس مقایسه ارز دلار آمریکا (USD) با شش ارز اصلی دیگر تشکیل شده است که در جدول زیر، می‌توانید جزئیات کامل در مورد آن‌ها را مطالعه کنید:
| ارز | کشور | سهم در شاخص |
|---|---|---|
| یورو (EUR) | اتحادیه اروپا | ۵۷.۶ درصد |
| ین (JPY) | ژاپن | ۱۳.۶ درصد |
| پوند (GBP) | بریتانیا | ۱۱.۹ درصد |
| دلار کانادا (CAD) | کانادا | ۹.۱ درصد |
| کرون سوئد (SEK) | سوئد | ۴.۲ درصد |
| فرانک سوئیس (CHF) | سوئیس | ۳.۶ درصد |
مشاهده می‌کنید که یورو به‌دلیل گستردگی منطقه یورو و حجم بالای معاملات با دلار، بزرگ‌ترین سهم را در این شاخص با ۵۷.۶ درصد به خود اختصاص داده است:
اهمیت شاخص دلار در اقتصاد جهانی
شاخص دلار در تحلیل‌های اقتصادی و بازارهای مالی به‌عنوان نشانگر قدرت خرید بین‌المللی دلار محسوب می‌شود. درصورتی‌که این شاخص بالا رود، به این معنی است که دلار در برابر سایر ارزها قوی‌تر شده است و بالعکس.
این تغییرات می‌تواند موارد زیر را نیز دستخوش تغییر و تحول کند:
- قیمت کالاهای جهانی مثل نفت و طلا
- ارزش سهام شرکت‌های بزرگ و چندملیتی
- سیاست‌های بانک مرکزی و نرخ بهره فدرال رزرو
- رفتارهای سرمایه‌گذاران در بازارهای نوظهور، دیگر ارزها و غیره…
نحوه محاسبه شاخص دلار آمریکا
در بخش قبل توضیح دادیم که محاسبه شاخص دلار نسبت به سبد ارزهای بالا انجام می‌شود. در‌واقع، فرمول محاسبه این شاخص، شامل میانگین هندسی نرخ برابری این ارزها نسبت به دلار آمریکا است که به‌صورت زیر تعریف می‌شود:
USDX = 50.14348112 × (EUR/USD)^(-0.576) × (JPY/USD)^(0.136) × (GBP/USD)^(-0.119) × (CAD/USD)^(0.091) × (SEK/USD)^(0.042) × (CHF/USD)^(0.036)
داده‌های مورد استفاده در این فرمول محاسباتی، به‌طور مستقیم از بازارهای بین‌بانکی و مراکز معاملاتی بزرگ مانند رویترز (Reuters) و بلومبرگ (Bloomberg) جمع‌آوری می‌شوند.
عوامل مؤثر بر شاخص دلار آمریکا
عوامل زیادی بر قدرت دلار آمریکا در برابر سایر ارزها تاثیر می‌گذارند و در نتیجه، شاخص دلار را دستخوش نوسان می‌کنند. این عوامل می‌توانند اقتصادی، سیاسی یا روانی باشند و بسته به شرایط بازار، اثرگذاری متفاوتی داشته باشند.
تعدادی از مهم‌ترین عوامل که قدرت اثرگذاری روش ایندکس دلار آمریکا را دارند عبارتند از:
- نرخ تورم
- نرخ بهره فدرال رزرو
- میزان رشد اقتصادی آمریکا
- بحران‌های جهانی و تنش‌های ژئوپلیتیک
- سیاست‌های پولی سایر کشورها (توسعه‌یافته‌ها)
- تراز تجاری ایالات متحده آمریکا و مواردی از این دست…
در جدول زیر به این عوامل که می‌توانند سبب تغییر و نوسان در شاخص دلار آمریکا شوند اشاره کرده‌ایم:
| عامل | نحوه اثرگذاری | توضیحات |
|---|---|---|
| نرخ بهره فدرال رزرو | تقویت شاخص دلار | افزایش نرخ بهره باعث جذاب‌تر شدن دلار برای سرمایه‌گذاران خارجی می‌شود |
| رشد اقتصادی آمریکا | افزایش شاخص دلار | اقتصاد قوی‌تر، سرمایه‌گذاری بیشتر را جذب می‌کند |
| نرخ تورم | کاهش شاخص دلار | تورم بالا ممکن است باعث تضعیف ارزش واقعی دلار شود |
| بحران‌های جهانی | افزایش شاخص دلار | در دوران بحران، دلار معمولاً به‌عنوان پناهگاه امن دیده می‌شود |
| سیاست‌های پولی سایر کشورها | کاهش شاخص دلار | با افزایش نرخ بهره دیگر کشورها، ارزش ارزهایشان نسبت به دلار افزایش می‌یابد |
| تراز تجاری آمریکا | تضعیف شاخص دلار | کسری تراز تجاری می‌تواند باعث کاهش تقاضا برای دلار شود |
یکی از اصلی‌ترین عوامل، نرخ بهره فدرال رزرو است. زمانی که بانک مرکزی آمریکا نرخ بهره را افزایش می‌دهد، دارایی‌های دلاری برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب‌تر می‌شوند و در نتیجه، تقاضا برای دلار افزایش یافته و شاخص دلار تقویت می‌شود. در مقابل، کاهش نرخ بهره ممکن است منجر به افت ارزش دلار شود.
رشد اقتصادی آمریکا نیز نقش پررنگی در تقویت شاخص دلار دارد. هنگامی که اقتصاد آمریکا در وضعیت مطلوبی قرار دارد، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های دلاری نشان می‌دهند که این امر به تقویت شاخص دلار می‌انجامد.
نرخ تورم یکی دیگر از مؤلفه‌های مهم است. اگر نرخ تورم در آمریکا افزایش یابد، ارزش واقعی دلار کاهش پیدا می‌کند و این می‌تواند منجر به افت شاخص دلار شود؛ مگر آن‌که فدرال رزرو با سیاست‌های انقباضی به مقابله با تورم بپردازد.
در شرایط بحران‌های جهانی، معمولاً دلار به‌عنوان یک دارایی امن (Safe Haven) تلقی می‌شود. به همین دلیل، در زمان‌هایی مانند بحران‌های ژئوپلیتیک یا رکودهای اقتصادی جهانی، تقاضا برای دلار افزایش می‌یابد و شاخص آن بالا می‌رود.
سیاست‌های پولی سایر کشورها نیز تاثیر مستقیمی بر شاخص دلار دارند. اگر کشورهای دیگر (مثلاً منطقه یورو یا ژاپن) نرخ بهره خود را افزایش دهند، ارزهای آن‌ها قوی‌تر شده و دلار در مقابل آن‌ها تضعیف می‌شود؛ در نتیجه شاخص دلار کاهش پیدا می‌کند.
در نهایت، تراز تجاری آمریکا نیز اهمیت دارد. اگر آمریکا با کسری تجاری مواجه باشد، این بدان معناست که واردات از صادرات بیشتر است و دلار بیشتری برای پرداخت واردات نیاز است. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش ارزش دلار و افت شاخص شود.
چرا شاخص دلار مهم است؟
در حالت کلی، درک حرکت‌های شاخص دلار برای فعالان بازار به دلایل زیر اهمیت دارد:
- تحلیل بازار فارکس – بیش از ۸۰ درصد معاملات فارکس به نوعی شامل دلار آمریکا است
- پیش‌بینی قیمت طلا و نفت – افزایش شاخص دلار معمولاً منجر به کاهش قیمت آن‌ها می‌شود
- تصمیم‌گیری در سرمایهگذاریها – قدرت یا ضعف دلار می‌تواند تعیین‌کننده جذابیت سرمایهگذاریها باشد
